آیا بورس تورم را جبران می‌کند؟
بازار بورس همانند دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری همچون مسکن و طلا تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی قرار دارد و شرایط و بازدهی آن‌ها با توجه به تغییر پارامترها تغییر می‌کند. اگر بتوان در یک جمله به این سؤال پاسخ گفت که بورس توان جبران تورم را دارد یا خیر، دیگر نیازی به تحقیقات گسترده نیست و به‌عنوان مثال همه افراد با توجه به مثبت بودن پاسخ در زمان تورم در این بازار شروع به سرمایه‌گذاری می‌کردند.
پاسخ دادن به این سؤال کار آسانی نیست و به عوامل متعدد و شرایط زمانی بستگی دارد. شاید بتوان گفت که در هرزمانی و با توجه به شرایط اقتصادی آن دوره یک جواب در آن صدق کند یا شاید به‌طور هم‌زمان در بازار بورس سهام یک شرکت تورم را جبران کند و سهام شرکت دیگر با تورم پیش رود و یا حتی میزان تورم از او پیشی گیرد.
برای اینکه به‌طور دقیق‌تر این موضوع مورد بررسی قرار گیرد و به تمام جوانب آن پرداخته شود باید ابتدا تعریف دقیقی از تورم و میزان آن ارائه شود و سپس تأثیرات آن بر بورس مورد بررسی قرار گیرد. در ادامه با توجه به دسته‌بندی شرکت‌ها و خصوصیات هرکدام، عکس‌العمل آن‌ها نسبت به تورم سنجیده می¬شود و به این سؤال پاسخ داده می¬شود که آیا بورس تورم را جبران می‌کند یا خیر؟
کاریردی ترین آموزش رایگان بورس در وب سایت همیارسرمایه (لطفا به صفحه اشاره شده مراجعه کنید)
در ادامه مقاله انواع محاسبه تورم بیان شده و تورمی که به واقعیت نزدیک‌تر است به‌عنوان مبنای محاسبات قرار گرفته و بر همین اساس، شرایط بورس و تأثیرات جبرانی آن مورد بررسی قرار می¬گیرد.
سرفصل‌هایی که در این مقاله موردبررسی قرارگرفته در زیر بیان شده است:
- تورم چیست و به چند شیوه محاسبه می‌شود؟
- تأثیرات تورم بر بورس کدام است؟
- عکس‌العمل شرکت‌های فعال در بورس نسبت به تورم چگونه است؟
- آیا بورس تورم را جبران می‌کند؟
تورم چیست و به چند شیوه محاسبه می‌شود؟
برای موضوع تورم تعاریف متفاوت و درعین‌حال هم معنایی وجود دارد اما به‌طور ساده می‌توان به افزایش عمومی قیمت‌ها در یک بازه زمانی مشخص، تورم گفت. البته باید در نظر داشت که افزایش قیمت یک یا دو قلم کالا در یک زمان مشخص را نمی‌توان تورم گفت و تورم به حالتی گفته می‌شود که اکثر کالاها به‌صورت قطعی افزایش قیمت داشته باشند و این افزایش قیمت مقطعی نباشد.
با این تعاریف تورم را می‌توان به سه صورت محاسبه کرد، اولین نوع محاسبه آن تورم متوسط است. نحوه محاسبه تورم متوسط به این صورت است که از میانگین موزون افزایش قیمت‌ها در بازه یک‌ساله نسبت به بازه یک‌ساله سال قبل محاسبه می‌شود. در این نوع محاسبه، میزان تورم وابسته به قیمت ۲۴ ماه گذشته کالا می‌شود و به همین دلیل میزان تورم که در آن محاسبه می‌شود از میزان تورمی که افراد جامعه حس می‌کنند بسیار کمتر است. معمولاً ارگان‌های اقتصادی و مسئولان این نوع تورم را در اخبار اعلام می‌کنند که افراد جامعه آن را قبول ندارند، زیرا از واقعیت کمی به دور است.
نوع دوم محاسبه نرخ تورم، تورم نقطه‌به‌نقطه است که شاخص قیمت کالاها را در پایان هر ماه نسبت به ماه سال گذشته می‌سنجد، این نرخ به واقعیت تورم موجود نزدیک‌تر بوده و شکاف آماری بین مسئولان و مردم کمتر می‌شود. تورم ملموس نوع دیگری از محاسبه تورم است که برای محاسبه آن از فرمول رشد مرکب استفاده می‌شود. ماهیت این محاسبه به این صورت است که تورم ۱۱ ماه آینده را بر اساس تورم نقطه‌به‌نقطه ماهی که گذشت محاسبه می‌کنند. این محاسبه به واقعیت بازار درگیر تورم نزدیک است زیرا تورم متوسط و تورم نقطه‌به‌نقطه یک سال گذشته واقعیت رشد قیمت‌ها را به‌طور ملموس و صحیح به مردم نشان نمی‌دهد.
تأثیرات تورم بر بورس کدام است؟
برای اینکه بتوانیم تأثیرات تورم بر بورس را به‌طور صحیح بررسی کنیم ابتدا باید دلایل تورم را دقیق مشخص کنیم تا بر اساس آن بتوانیم تحلیل درست‌تری نسبت به بازار بورس و تأثیرات تورم بر آن داشته باشیم. رشد شدید تورم ناشی از چند موضوع است که اولین آن نرخ رشد ارز است.
افزایش نرخ ارز به‌تنهایی سبب افزایش قیمت کالاها شده و تورم بالایی را حاصل کرده است علاوه بر آن افزایش نقدینگی و همچنین کاهش تولید و تضعیف واردات به دلایل گوناگونی مانند افزایش قیمت ارز و افزایش هزینه‌های تولید سبب می‌شود تا تورم به شکل وحشتناکی افزایش پیدا کند. طبیعتاً این افزایش تورم سبب می‌شود که افراد به دنبال سرمایه‌گذاری‌هایی باشند که بازگشت پول سریع‌تری داشته باشد و همین موضوع سبب کاهش شاخص P/E بازار بورس می‌شود. سقوط این شاخص سبب می‌شود که تمایل نسبت به سرمایه‌گذاری در بورس کمتر شود. البته به این معنا نیست که قیمت سهام کاهش پیدا کند و حتی در بسیاری از موارد سود ریالی شرکت‌ها افزایش دارد اما نکته اینجاست که آیا این افزایش سود ریالی پوشش‌دهنده تورم هست یا خیر.
در شرایطی که تورم بر جامعه حاکم است بسیاری از سرمایه‌گذاران حتی در بازار مسکن نیز سرمایه‌گذاری نمی‌کنند و بیشتر به دنبال آن هستند تا در بازار کالاهایی فعالیت کنند که آن کالاها توان پوشش تورم را داشته باشند و به‌سرعت بتوانند علاوه بر سود مناسب میزان نقدینگی را به سرمایه‌گذار بازگردانند. درمجموع می‌توان تأثیرات تورم بر بورس را این‌گونه بیان کرد که در شرایط تورمی معمولاً سود اسمی شرکت‌ها افزایش پیدا می‌کند و درواقع سودآوری افزایش نیافته بلکه تحت تأثیر تورم سود اسمی بیشتر شده است.
باید در نظر داشت که تورم زیاد در حقیقت از میزان ارزش ذاتی هر سهم می‌کاهد که البته این موضوع به نوع سهام و شرکت مرتبط است. از سوی دیگر وقتی میزان تورم افزایش یابد قدرت خرید افراد کاهش یافته و به دنبال آن فرصت‌های سرمایه‌گذاری نیز کمتر می‌شود و به طبع سرمایه‌گذاری در بازار بورس با کاهش روبه‌رو شده و شاخص سهام افت پیدا می‌کند.
عکس‌العمل شرکت‌های فعال در بورس نسبت به تورم چگونه است؟
معمولاً شرکت‌های فعال در بورس نسبت به تورم عکس‌العمل‌های متفاوتی دارند و به سه دسته متفاوت تقسیم می‌شوند. هرکدام از دسته‌ها با توجه به ویژگی‌های خود می‌توانند تورم را جبران کنند یا تغییر چندانی نسبت به آن نداشته باشند و یا در اثر تورم افت قیمت پیدا کنند. دسته اول شرکت‌هایی هستند که تورم را پوشش می‌دهند و علاوه بر آن رشد قیمتی بیشتری نسبت به تورم دارند. در حقیقت سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها تورم را جبران می‌کند. این دسته شرکت‌ها به صنایع پیشرو معروف بوده و تداوم رشد قیمت سهم در آن‌ها واضح است.
از خصوصیات این شرکت‌ها می‌توان به وابستگی قیمت محصولات شرکت به قیمت ارز و رشد کمتر هزینه‌های تولید نسبت به رشد قیمت محصول اشاره کرد. همچنین عدم قیمت‌گذاری محصول تولیدشده این شرکت‌ها از سوی دولت، و وابستگی قیمت محصولات به بازار جهانی جز خصوصیاتی است که این شرکت‌های فعال در بورس را در حوزه صنایع پیشرو قرار داده و این امکان در آن‌ها وجود دارد که علاوه بر پوشش تورم سود خوبی را نصیب سهامداران خود کنند.
دسته دوم شرکت‌هایی هستند که تغییر قابل‌توجهی در مقابل تورم ندارند و به‌اصطلاح به آنان صنایع متوسط گویند. این شرکت‌ها در زمینه تولید و عرضه توان پوشش داخلی را داشته و واردات آن‌ها بسیار اندک است. قیمت محصولات این شرکت‌ها نهایتاً به‌اندازه میزان تورم رشد دارد. از دیگر خصوصیات این شرکت‌ها دخالت دولت در قیمت‌گذاری محصولات آن‌هاست و رشد هزینه‌های تولید با رشد هزینه‌های فروش در این شرکت‌ها برابری می‌کند.
دسته سوم شرکت‌های رو به افول هستند که هزینه‌های آن‌ها در اثر تورم رشد بیشتری نسبت به قیمت فروش محصولات دارند و این شرکت‌ها نمی‌توانند تورم را پوشش دهند. معمولاً این شرکت‌ها در تأمین مواد اولیه به‌شدت وابسته به واردات هستند و قیمت تمام‌شده کالای آن‌ها به ارز بسیار وابسته است، از طرفی دولت در قیمت‌گذاری دخالت مستقیم دارد و همچنین کسب‌وکار این شرکت‌ها تأثیرپذیری زیادی از شرایط اقتصادی کشور دارد.
آیا بورس تورم را جبران می‌کند؟
همان‌طور که در مطالب پیشین ذکر شد شرایط زمانی و میزان تورم در اینکه بورس توان جبران تورم را دارد یا خیر، بسیار تأثیرگذار است و از طرفی سرمایه‌گذاران باید حوزه انتخابی سرمایه‌گذاری خود را انتخاب کنند تا مشخص شود که در آن حوزه بورس یا شرکت‌های فعال در آن، توان جبران تورم را دارند یا خیر. اگر بخواهیم فقط در مورد بورس و تورم صحبت کنیم و باقی پارامترها را ثابت در نظر بگیریم شرکت‌هایی مانند شرکت فولاد، محصولات معدنی، محصولات پتروشیمی و سنگ‌آهن می‌توانند جز شرکت‌هایی در بورس باشند که علاوه بر جبران تورم سود بیشتری را نصیب سهامداران خود می‌کنند.
شرکت‌هایی مانند شرکت‌های سیمان و کاشی جز شرکت‌هایی هستند که نهایتاً می‌توانند پا به‌پای تورم حرکت کنند و ارزش واقعی خود را حفظ کنند، اما شرکت‌هایی مانند خودرو و قطعات، دارو و شیر، شرکت‌های حوزه پیمانکاری ، بانک و بیمه توان جبران تورم را ندارند و در بورس احتمالاً با افت سهام روبه‌رو می‌شوند و یا حداقل ثابت می‌مانند که با توجه به تورم موجود در حقیقت از ارزش واقعی آن‌ها کاسته می‌شود.
البته دوباره متذکر می‌شویم که این موضوعات فقط بر اساس تورم سنجیده شده و بقیه پارامترها در نظر گرفته نشده است. درهرصورت سنجیدن شرایطی که فرد سرمایه‌گذار در آن قرار دارد و بررسی و در نظر گرفتن پارامترهای اساسی که مرتبط با تورم و بازار بورس است بسیار مهم بوده و با بررسی در آن موقعیت و وضعیت شرکت‌ها می‌توان گفت که بورس تورم را جبران می‌کند یا خیر.
اگر نگاهی به سابقه ۱۰ سال اخیر بازار بورس و شرایط اقتصادی و تورمی شرکت¬های فعال در بازار بورس بیندازید، متوجه خواهید شد که بر اساس آمار رسمی ارائه‌شده همواره بورس تورم را جبران کرده و علاوه بر آن سود مازادی را نصیب سهامداران کرده است، اما اگر در واقعیت و بر اساس تورم نقطه‌به‌نقطه محاسبه کنید در برخی از مواقع این جبران تورم در کل بازار بورس صورت نگرفته است.
البته باید یادآور شد که در این میان شرکت‌هایی نیز هستند که همیشه قابلیت جبران تورم را دارند اما وقتی به‌طورکلی بحث می‌کنیم منظور میانگین شرکت‌های فعال در بورس است که آیا قابلیت جبران تورم را دارند یا خیر. بااین‌حال همان‌طور که گفته شد می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که قابلیت جبران تورم در بورس به مقدار زیادی به سهام شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری شده است، بستگی داشته و هیچ‌گاه به‌صورت کلی نمی‌توان ادعا کرد که بورس می‌تواند تورم را جبران کند.
دیدگاهتان را بنویسید