اوراق سلف چیست ؟ + نکته مهم “قرارداد سلف” در بازار بورس

همواره بازار بورس مجازی یکی از گزینه‌های پیشنهادی برای سرمایه‌گذاران است و با توجه به سود و ریسکی که در آن وجود دارد افراد زیادی تمایل حضور در این بازار را دارند.

یکی از انواع آن بورس کالا است که در کنار بورس‌هایی مانند بورس ارز و بورس سهام در حال فعالیت بوده و علاقه‌مندان خاص خود را دارد. در بورس کالا کمی شیوه کار با بورس‌های دیگر متفاوت است و اغلب در آن قراردادهایی بسته می‌شود که به دادوستد یک نوع کالای مشخص مربوط بوده و انجام می‌شود.برای مثال انواع معاملات سلف معامله خواهد شد.

بهترین آموزش رایگان بورس را در همیار سرمایه ببینید (به صفحه اشاره شده مراجعه کنید)

معاملات سلف یعنی چه؟

در بازار بورس کالای ایران دادوستد انواع محصولات صنعتی و کشاورزی به‌صورت نقد، نسیه و سلف صورت می‌گیرد و می‌تواند در ادامه راه معاملات ابزارهای مشتقه و قراردادهای آتی نیز به این بازار اضافه شود. جهت آشنایی کامل با بازار بورس کالا می توانید مقاله ” بورس کالا چیست ؟ ” را مطالعه نمایید.

قرارداد سلف یکی از قراردادهای موجود در بازار بورس کالای ایران است و در حقیقت قراردادی است که در  بازار سلف کالا با یک قیمت مشخص و در زمانی تعیین شده تحویل خریدار گشته و بهای آن نیز در هنگام معامله و ابتدای کار پرداخت می‌شود.

وجود بورس کالا و قراردادهای مختلف در آن سبب می‌شود که شرایط انجام معاملات تسهیل شود و نرخ قیمت کالاهای اساسی و دیگر مواد اولیه بر اساس عرضه و تقاضا مشخص گردد، از طرفی وجود تضمین در تعهدات طرفین و وجود ابزارهای مدیریت ریسک سبب شده تا افراد با اطمینان بیشتری در این بازار به فعالیت بپردازند.

یکی دیگر از قراردادهایی که نام آن در کنار قرارداد سلف همیشه به گوش می‌خورد قرارداد اوراق سلف موازی است که در حقیقت از قرارداد سلف مشتق شده و دارای مزایای بیشتری است. در ادامه مقاله سعی می‌شود ابتدا توضیحاتی در مورد انواع قراردادها در بورس کالای ایران بیان شود و سپس در مورد قرارداد سلف و قرارداد سلف موازی توضیحاتی ارائه شود. قرارداد سلف در بورس کالا به چه صورتی است؟

صکوک یا بازار سلف برای اولین بار در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط کشور بحرین منتشر شد. بحرین عمل اولین کشور حوزه خلیج فارس بود که اقدام به انتشار اوراق دولتی و ارزش ۲۵ میلیون دلار آمریکا کرد. این اوراق سه ماهه و مطابق قوانین اسلامی بود و با عنوان صکوک سلم منتشر شد.

صکوک و قرارداد سلف در بورس کالا  قراردادی است که در آن عرضه کننده بخشی از دارایی خود را در مقابل دریافت وجوه نقد به فروش می رساند

در قرارداد سلف در بورس کالا یک کالا به عنوان پایه در نظر گرفته می شود و خریدار می تواند آن را از بورس کالا خریداری کند. خریدار تمامی پول را در ابتدا پرداخت میکند و در زمان سررسید کالا را دریافت می نماید.

بازار سلف کالا را با یک قیمت مشخص، کیفیت مشخص و یک زمان مشخص در آینده با هم مبادله کنند و تمام این شرایط طبق قراردادی که طرفین می بندند مشخص میشود. درواقع خرید نقدی است که تحویل در آینده است مانند کشاورزی که گندم بخرد اما ۶ ماه دیگر به شما کالا را تحویل دهد.

دوره تحلیل تکنیکال مقدماتی 0 تا 100

بدون امتیاز 0 رای

استاد وحید ساجد

27 ساعت (9 جلسه 3ساعته)

12

1,900,000 تومان

دوره تحلیل تکنیکال پیشرفته

بدون امتیاز 0 رای

استاد وحید ساجد

27ساعت (9جلسه 3ساعته)

35

2,100,000 تومان

کارگاه روانشناسی معاملات

بدون امتیاز 0 رای

مهرناز سلطانی

9ساعت (3جلسه 3ساعته)

157

1,000,000 تومان

قرارداد سلف چیست؟

قرارداد سلف در بورس کالا قراردادی است که فروشنده جهت تامین مالی این قرارداد را میبندد. در حقیقت فروشنده در بازار سلف از طریق قرارداد سلف وجه مورد نیاز خود را از خریدار می گیرد و در تاریخ مشخصی کالای مشتری را به او تحویل می‌دهد. طبق این قرارداد کالاها با قیمتی پایین تر از قیمت دقیق به مشتریان فروخته میشود.

انواع قراردادهای قابل معامله در بورس ایران کدام‌اند؟

قراردادهای مختلفی در بورس کالای ایران وجود دارد و هرکدام دارای مزایایی برای خریدار و فروشنده است. این قراردادها بسیار شبیه به دادوستدهای موجود در بازارهای فیزیکی می‌باشند.

قرارداد نقدی یک از قراردادهای موجود در بازار بورس کالا بوده و در آن خریدار موظف است تمامی مبلغ قرارداد و کارمزد کارگزار را به‌صورت نقد پرداخت کرده و در همان زمان نیز فروشنده باید ظرف مدت ۳ روز، مورد معامله را تحویل خریدار نماید.

قرارداد دیگر قرارداد نسیه است که به‌نوعی یکی از ابزارهای تأمین مالی خریدار به‌حساب می‌آید. در این قرارداد کالا به‌صورت فوری تحویل خریدار شده و مبلغ آن در تاریخی که مشخص شده، پرداخت می‌شود.

قراردادی که به‌عنوان ابزار تأمین مالی فروشنده به کار گرفته می‌شود و به ‌نوعی به اقتصاد کشور و شرکت‌های تولیدکننده کالا بسیار کمک می‌کند، قرارداد سلف است. در قرارداد سلف کل مبلغ معامله در حین عقد قرارداد به فروشنده پرداخت می‌شود و فروشنده متعهد می‌گردد که کالا را در زمان تعیین شده به خریدار تحویل دهد.

قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش از دیگر قراردادهای حوزه بورس کالا است که در قرارداد اختیار خرید، خریدار با پرداخت مبلغی مشخص این حق را پیدا می‌کند تا در یک تاریخ مشخص مقدار مشخصی از یک کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را از هر فروشنده‌ای که انتخاب می‌کند خریداری کند.

در مقابل فروشنده اختیار شده نیز موظف می‌شود تا آن کالا را بر اساس قیمت مشخص شده به خریدار بفروشد. در قرارداد اختیار فروش نیز موضوع به همین صورت است منتها تفاوت آن در این است که خریدار با پرداخت مقدار مشخصی مبلغ این حق را دارد تا در زمان معین، کالا را به قیمت تعیین شده به فروشنده اختیار شده بفروشد.

یکی دیگر از قراردادهایی که در بورس کالا وجود دارد قرارداد آتی بوده که در آن فروشنده موظف می‌شود که کالا را باقیمت معین و در زمان مشخص به خریدار بفروشد و خریدار نیز موظف به خرید در همان زمان مقرر می‌شود، که برای تضمین هر دو طرف مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین در اتاق پایاپای قرار می‌دهند.

منظور از قرارداد سلف در بازار بورس چیست؟

قرارداد سلف در بازار بورس نوعی قرارداد است که در آن بین خریدار و فروشنده توافق می‌شود که مقدار کالای مشخصی در تاریخی که بین دو طرف توافق شده ردوبدل شود و فروشنده کالا را به خریدار در آن زمان تحویل دهد.

در قرارداد سلف در بورس کالا کل مبلغ معامله و قیمت کالا در روز عقد قرارداد تعیین می‌شود و تمامی آن توسط خریدار پرداخت می‌شود. این قرارداد از جنبه‌های مختلفی برای فروشنده سودآور است زیرا میزان سرمایه اولیه را برای تولید کالا توسط این قراردادها تأمین کرده است و در چرخه تولید عملیات سریع‌تر انجام می‌شود.

از طرفی خریدار به امید اینکه کالا در آینده قیمت مناسبی در بازار خواهد داشت و می‌تواند از طریق این قرارداد به سود خوبی دست یابد، در آن سرمایه‌گذاری می‌کند.

معمولاً خریدار امید دارد که قیمت کالای خریدار شده در آینده بالا رود. معاملات سلف تا حدودی در دسته معاملات آتی قرار می‌گیرند با این تفاوت که کل مبلغ در ابتدا از سمت خریدار پرداخت می‌شود و تحویل کالا در زمان مقرر از سوی فروشنده صورت می‌پذیرد و این تحویل از سمت سازمان‌های نظارتی بورس تضمین می‌شود.

معمولاً در بیشتر کشورها قراردادهای سلف خارج از بورس صورت می‌پذیرد و در غالب قرارداد توافقی انجام می‌شود اما در ایران این قراردادها در بورس و طبق استانداردهایی انجام می‌شود. معاملات سلف در اتاق پایاپای صورت می‌پذیرد و این معاملات به‌صورت کاملاً رسمی هستند. معاملات سلف چیست؟

باید در نظر داشت که اوراق سلف ماهیتاً با اوراق مشارکت و سهام متفاوت بوده و خریدار در آن سهی از مالکیت آن شرکت نخواهد داشت. معمولاً در این قراردادها اندازه سود تا حدودی مشخص است و برای افرادی که قدرت ریسک‌پذیری پایین‌تری دارند مناسب‌تر است.

اوراق سلف در مقایسه با اوراق اجاره دارای سود بیشتری هستند اما از میزان ریسک بالاتری برخوردار هستند. باید یادآور شد که این قرارداد قابل انتقال به شخص دیگر نبوده و فرد باید تا زمان تحویل کالا برای دریافت آن منتظر بماند و پس از دریافت کالا آن را به فروش رساند.

قرارداد سلف دارای محدودیت‌هایی می‌باشد که به چند مورد از آن اشاره می‌کنیم، تأمین مالی بلندمدت در آن امکان‌پذیر نیست و کالاها باقیمتی پایین‌تر از قیمت نقدی آن به فروش می‌رسند زیرا ارزش زمانی پول در نظر گرفته می‌شود. قرارداد سلف چیست؟

از طرفی این ابزار فقط برای تأمین مالی تولیدکنندگان بوده و سایر فعلان حوزه اقتصادی امکان استفاده از آن را ندارند، همچنین بازار ثانویه در آن وجود نداشته و خریداران باید تا زمان سررسید، منتظر بمانند.

قرارداد سلف موازی چیست و چه مزایای دارد؟

قرارداد سلف موازی همانند قرارداد سلف است با این تفاوت که خریدار می‌تواند قبل از تاریخ سررسید، قرارداد را به شخص سومی انتقال دهد. خریداران پس از خریداری کالا و یا به‌اصطلاح عرضه اولیه می‌توانند در بازار ثانویه قراردادهای خود را به شکل سلف موازی استاندارد عرضه نمایند.

باید یادآور شد که در معاملات سلف موازی خصوصیت اهرم و فروش استقراضی وجود ندارد. قرارداد سلف موازی موجب شده برخی از محدودیت‌های قرارداد سلف از بین رود. در حقیقت سلف موازی علاوه بر تأمین مالی تولیدکننده، در اوراق بهادار کالا نیز به‌عنوان نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود.

در سلف موازی قدرت نقد شوندگی بالاتر رفته و تراکنش مالی بیشتری در آن صورت می‌پذیرد و از طرفی ریسک آن کمتر شده است. قرارداد سلف موازی در بازار سلف دارای مزایای متفاوتی است که ازجمله آن می‌توان به امکان کشف قیمت به‌صورت لحظه‌ای و روزانه برای کالاها اشاره کرد، یعنی همواره قیمت کالاها بر اساس خریدوفروش اوراق مشخص هستند و درنتیجه قیمت‌ها شفاف‌تر هستند. همچنین میزان بازدهی آنها روشن و مشخص می باشد اگر بدنبال میزان بازدهی سهام یا بورس هستید پیشنهاد میکنیم مقاله ” فرمول محاسبه بازده سهام ” را که کامل و جامع می باشد را مطالعه نمایید.

قرارداد سلف موازی به‌خوبی ریسک را پوشش می‌دهد و در این زمینه بهتر از قرارداد سلف عمل می‌کنند، زیرا اجازه تغییر وضعیت را به خریدار می‌دهد. به‌عنوان‌مثال یک خریدار پس از مدتی و قبل از سررسید، دیگر نیازی به کالا ندارد و می‌تواند در بازار ثانویه قرارداد خود را باقیمتی مناسب به فروش رساند، این موضوع علاوه بر اینکه از ریسک می‌کاهد، قدرت نقد شوندگی را نیز بالا می‌برد که از دیگر مزیت‌های سلف موازی است.

همان‌طور که بیان شد سلف موازی همان قرارداد سلف است که در آن اجازه فروش قرارداد به شخص ثالث در بازار ثانویه داده شده است. همین یک نکته توانسته مزایای مختلفی را برای خرید آن حاصل کند و رغبت سرمایه‌گذاری در آن را بیشتر و بیشتر کند.

فرق قرارداد سلف موازی با قرارداد سلف چیست؟

به دلیل قابل فروش نبودن اوراق سلف تا پایان سررسید خریدار با ریسک های زیادی مثل کاهش قیمت مواجه هست اما در قراردادهای سلف موازی میتوان کالا را پیش از سررسید فروخت نقدشوندگی موازی بیشتر است.

انگیزه خریدار در قرارداد صکوک سلف چه میتواند باشد؟

• تامین مواد اولیه مورد نی
• اطمینان از قیمت خرید مواد اولیه با قیمت مناسب
• برنامه ریزی برای تولید و فروش

انگیزه فروشنده در قرارداد صکوک سلف چه میتواند باشد؟

• تامین منابع مالی برای پوشش هزینه های تولید
• اطمینان از فروش محصول بعد از تولید
• برنامه ریزی برای تولید و فروش

محدودیت های صکوک یا قرارداد سلف

صکوک یا قرارداد سلف محدودیت‌هایی نیز دارد که مهمترین آن غیر قابل انتقال بودن آن است. یعنی خریدار این قرارداد باید تا زمان تحویل گرفتن کالا منتظر بماند.

به نوعی می‌توان گفت که دارندگان قرار داد سلف با مشکل نقدشوندگی مواجه هستند و نمی‌توانند نسبت به نوسانات قیمت ها واکنش نشان دهند. علاوه بر این هیچ بازار ثانویه ای برای معامله اوراق سلف وجود ندارد.

فرایند انجام معاملات قرارداد سلف و سلف موازی در بورس کالای ایران

برای انجام معاملات در بورس کالا و انجام قراردادهای سلف و سلف موازی می‌بایست مانند بورس سهام به کارگزاری مراجعه کرده و با دادن مدارک، کد  بورسی یا کد معاملاتی دریافت شود.

حال باید در نظر داشت که قرارداد سلف موازی در دو بازار عرضه اولیه و معاملات ثانویه فعال می­باشد. در مرحله عرضه اولیه دارایی‌های پایه به‌صورت مزایده و حراجی به خریداران عرضه می‌شود و خریداران پس از خرید، فروشندگان را موظف می‌کنند تا در زمان مقرر دارایی و کالا را تحویل دهند.

حال پس از اتمام عرضه اولیه خریداران می‌توانند در نقش فروشنده ظاهر شوند و قراردادهای خود را در قالب قراردادهای سلف موازی به افراد دیگر در بازار ثانویه به فروش رسانند.

معمولاً عرضه اولیه چند روز قبل از شروع عرضه، از طریق سازمان بورس کالا اطلاع‌رسانی می‌شود. عرضه اولیه در چهار بازه زمانی به‌صورت حراجی برگزار می‌شود. اولین آن دوره زمانی سبز است که در حقیقت پیش گشایش بازار بوده و به مدت ۶۰ ثانیه کارگزار فروشنده حجم و نرخ کالا را اعلام می‌کند و کارگزار خریدار نیز حجم مورد تقاضا را ثبت می‌کند.

در دوره زمانی زرد یا حراجی کارگزاران فروش می‌توانند در ۲۰ ثانیه اول افزایش عرضه دهند و خریداران و فروشندگان می‌توانند نرخ را تغییر دهند. خریداران نمی‌توانند قیمتی بالاتر از قیمت فروشنده پیشنهاد دهند.

در دوره زمانی قرمز تنها کارگزارانی حضور دارند که قیمت فروشنده در زمان زرد را پذیرفته باشند و معمولاً این کارگزاران خرید قیمت نهایی خود را در چند ثانیه آخر اعلام می‌کنند زیرا اگر زودتر اعلام کنند، کارگزاران دیگر قیمت بیشتری اعلام می‌کنند.

به این دوره، دوره رقابت میگویند. دوره زمانی آبی که نتایج نهایی در آن اعلام می‌شود و تنها ناظر تالار بورس صحت معاملات را تأیید و دستور قطعی شدن را می‌دهد.

همان‌طور که گفته شد بازار بورس کالا دارای قراردادهای گوناگونی است که هرکدام کاربرد خود را در شرایطی خاص دارند. یکی از آن‌ها قرارداد سلف و قرارداد سلف موازی هست که هم به فروشنده و تأمین‌کننده کالا کمک می‌کند و هم خریداران به سود خوبی می‌رساند.

در قرارداد سلف خریداران بعد از خرید کالا منتظر می‌مانند تا در زمان مقرر کالا را تحویل گیرند اما در قرارداد سلف موازی خریدار می‌تواند در میانه زمان این قرارداد را به شخص دیگری انتقال دهد. قرارداد سلف موازی توانسته قدرت نقد شوندگی را افزایش دهد و از طرف دیگر از میزان ریسک‌پذیری بکاهد.

شايد ابتدايى‌ترين سوال در اين مقاله اين باشد كه اوراق سلف چيست؟ كه بايد در پاسخ به اين سوال گفت كه در قرارداد سلف عرضه‌كنده، بخشى از دارايى پايه را به ازاى بهاى نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش مى‌رساند.

در اين مقاله قرار است تا راجع به معاملات سلف، اوراق سلف موازى و همچنين تفاوت قرارداد آتى و سلف توضيحاتى برايتان شرح داده شود، پس اگر مى‌خواهيد تا با دنياى سلف و پيچيدگى‌ هاى ان آشنا شويد، تا انتهاى اين مطلب با ما باشيد.

اوراق سلف چيست؟

قرارداد سلف، قراردادى است كه براى تامين مالى فروشنده به كار مى‌رود. درواقع با استفاده از قرارداد سلف شما وجه مورد نياز براى تكميل كالاى خود را از مشترى مى‌گيريد و در آينده حصول تكميل شده را در تاريخ قرارداد به او ارئه مى‌دهيد.

طى اين قرارداد كالاها با قيمتى كمتر از قيمت نقدى، به خريداران فروخته‌ خواهد شد. (اگر اين قابليت وجود نداشت، ديگر استفاده از اين قرارداد كارايى خاصى براى خريدار نداشت.) فرض كنيد شما يك سرمايه گذار هستيد و احتمال مى‌دهيد كه در ماه‌هاى پيش رو براى توسعه كارخانه خود به كالايى نياز داريد.

در مقابل هم مدير كارخانه به وجه نقد براى تكميل محصولاتش نياز دارد. شما و مدير كارخانه قرارداد سلف ميان خود مى‌بنديد كه طى آن، شما پول خريد محصولات را به طور كامل در موقع انعقاد قرارداد پرداخت مى‌كنيد. معمولا مبلغ پرداختى هم كمتر از قيمت كالاى تكميل شده است.

اگر شما اين كالاها را خريدارى كرده باشيد، در واقع كالا را با قيمتى پايين تر از قيمت واقعى‌اش خريدارى كرده‌ايد، كه البته اگر به قصد فروش خريدارى كرده باشيد مى‌توانيد از تفاوت قيمت خريد و فروش سود كنيد. در اين نوع از قرارداد فرد خريدار اميدوار است قيمت كالا در آينده افزايش پيدا كند. به طور كلى انگيزه معامله‌گران از عقد قرارداد سلف با هم فرق دارد.

• فروشنده يا توليدكننده

قرارداد سلف براى اينكه بتواند براى فروش و توليدش برنامه‌ريزى كند، به اين قرار داد مى‌پيوندد. با عقد معاملات سلف، از يك طرف فروشنده مطمئن مى‌شود كه بعد از توليد محصولف خريدارى براى آن كالا وجود دارد و از طرف ديگر اين اطمينان را حاصل مى‌كند كه با كسرى بودجه مواجه نخواهد شد.

• خريدار

در بازار سلف، با عقد اين قرارداد مى‌تواند براى خريد مواد مورد نياز توليد و فروش آينده شركت برنامه‌ريزى كند. همچينين دير هم نگران افزايش قيمت مواد مورد نظر خود را نخواهد داشت. بازار سلف چیست؟

چه افرادی می‌توانند از اوراق سلف استفاده کنند؟

شرکتهای تولیدی که با کسری بودجه و نقدینگی مواجه هستند معمولاً از این اوراق استفاده می‌کنند. پس عرضه کنندگان این اوراق می توانند شرکت های تولیدی باشند؛ در مقابل عرضه کنندگان و متقاضیان و خریداران هستند. منظور از خریداران سرمایه‌گذاران و افرادی است که منابع مالی جهت سرمایه گذاری دارند. سرمایه گذاران می توانند افراد حقیقی یا حقوقی و شرکت ها باشند که به دنبال سود هستند. شما می توانید از طریق صفحه معاملاتی خود در کارگزاری این اوراق را خریداری کنید.

سود قراردادهای سلف در بازار سلف کی پرداخت میشود؟

در پایان سررسید اصل پول همراه با سود آن به خریدار برگشت داده میشود. اوراق سلف از یک طرف حداقل سود تضمین شده دارند و از طرف دیگر اگر کالای پایه تا زمان سررسید افزایش قیمتی داشته باشد، باعث سود بیشتر خریدار میشود.

محدوديت ‌هاى بازار سلف

محدوديت ‌هاى بازار سلف چیست؟ يكى از محدوديت‌هاى معاملات سلف غير قبل انتقال دادن آن هست. يعنى خريدار اين قرارداد بايد تا زمانيكه قرار است كالا را تحويل بگيردف منتظر بماند. به عبارت ديگر، دارنندگان ين قرارداد با مشكل نقدشوندگى مواجه مى‌شوند و نسبت به تغييرات قيمت نمى‌توانند واكنش نشان دهند. علاوه بر ايها هيچ بازار ثانويه ديگرى هم براى معامله اوراق سلف وجود ندارد.

براى جبران اين مورد، قراردادى طراحى شده است كه طى آن فرد مى‌تواند تا قبل از زمان سررسيد، آن را به شخص ديگرى انتقال دهد كه در واقع به آن قرارداد اوراق سلف موازى مى‌گويند.

قرارداد اوراق سلف موازى استاندارد چيست؟

همانطور كه گفته شد، قراردادى طراحى شده است كه طى آن فرد مى‌تواند تا قبل از زمان سررسيد، آن را به شخص ديگرى انتقال دهد كه در واقع به آن قرارداد اوراق سلف موازى مى‌گويند. تا به اينجاى ماجرا متوجه شديم كه اوراق سلف چيست وحالا بايد به سراغ اوراق سلف موازى برويم تا بدانيم شرايط اين قرارداد چيست و چگونه مى‌توان از آن استفاده برد.

به دليل محدوديت قراراد سلفف قرارداد سلف موازى طراحى شده است كه در بسيار كاربردى است و جاى وجودش حس مى‌شد.

قرارداد سلف، قراردادى است كه براى تامين مالى فروشنده به كار مى‌رود. درواقع با استفاده از قرارداد سلف شما وجه مورد نياز براى تكميل كالاى خود را از مشترى مى‌گيريد و در آينده حصول تكميل شده را در تاريخ قرارداد به او ارئه مى‌دهيد.

قرارداد سلف موازى درواقع همان قرارداد سلف است كه تنها تفاوت آن اين است كه در اين قرارداد دارنده و يا خريدار آن مى‌تواند قبل از سررسيد درج شده و پيش از دريافت مورد ذكر شده در قرارداد، معادل دارايى پايه خريدارى شده را به شخص ديگرى بفروشد.

قرارداد سلف موازى استاندارد از اهرم‌هاى مالى بورس كالاى ايران هم بحساب مى‌آيد. اين اوراق برخلاف اوراق سلف قابليت عامله شدن در بازارهاى ثانويه را نيز دارا هستند. يكى از برترى‌هاى آن هم نسبت به اوراق سلف معمولى توان نقدشوندگى آن است.

باتوجه به وجود بازگردان‌ها به راحتى مى‌توان اين اوراق را به پول نقد تبديل كرد. براى جلوگيرى از ريسك نوسانات قيمت هم براى دارندگان اين اوراق دو ابزار اختيار خريد و فروش تبعى در نظر گرفته شده است.

• اختيار خريد تبعى

منظور از اختيار معامله تبعى، اختيارى است كه با معامله سلف استاندارد از سوى خريدار به سمت عرضه كننده داده مى ‌شود. بر اسس اين حق اختيار عرضه‌كننده يا همان فروشنده شركت توليدى، اختيار خريد مقدار مشخصى از دارايى پايه به قيمت اعمال را در تاريخ سررسيد خواهد داشت. منظور از قيمت اعمال، همان قيمتى است كه در قرارداد اختيار معامله براى خريد يا فروش دارايى پايه ثبت گشته است. معامله سلف چیست؟

• اختيار فروش تبعى

نوعى حق اختيار است كه بر حسب آن معمله سلف استاندارد، از سوى عرضه‌كنده به خريدار داده مى‌ شود كه براساس آن خريدار اختيار فروش مقدار معينى از دارايى پايه را با قيمت اعمال شده در تاريخ سررسيد خواهد داشت. تمام اطلاعات مهم ياد شده راجب اينكه اوراق سلف چيست در جدول ذيل به طور خلاصه بيان شده است:

دارايى ‌هايى كه در قالب اوراق سلف موازى استاندارد معاملهمى‌شوند بايد داراى چه ويژگى باشند؟

•  بايد قابليت انتقال فيزيكى كالا وجود داشته باشد. شمش فولاد، ورقه گرم فولاد، سنگ آهن، نفت و… از مثال‌هاى بارز در تاريخ سررسيد عرضه كننده مى‌تواند ان‌ها را به خريداران تحويل دهد.
• كالاهايى قابليت معامله دارند كه هيچ محدوديت قانونى و قيمتى براى آنها وجود نداشته باشد. منظور از محدوديت قيمتى اين است كه دارايى پايه از طريق دولت قيمت ‌گذارى نشده باشد و اين توانايى وجود داشته باشد كه بتوان ان را توسط معاملات انجام شده در بازار قيمت‌گذارى كرد.

تفاوت قرارداد آتی و سلف

وجود اين دو بازار بزرگ (سلف) و (آتى) در كنار يكديگر بسيار كارآمد و موفق بوده‌ است. چرا كه هر كدام ويژگى‌ هاى متفاوتى را دارا هستند و مورد استفاده بخشى از بازارها قرار مى ‌گيرند. جدول زير در برگيرنده تمامى تفاوت‌هاى قرارداد آتى و سلف است:

شرايط اعطاي تسهيلات قرارداد سلف

1. نبايد خود متقاضي توليد كننده محصول مورد نظر براي معامله باشد .
2. واحد توليدي متقاضي بايد در مرحله بهره برداري و داير باشد و درباره كالاي كشاورزي، مي‌بايست متقاضي كشاورز بوده و از تسهيلات لازم مثل زمين ، باغ و ابزار كار براي توليد كالاي مورد معامله هم برخوردار گردند.

3. ويژگی هاي كمی و كيفی محصول معامله شونده در قرارداد سلف مشخص باشد. اين مشخصات به طور عمده عبارتند از : نوع ، مقدار ، تعداد ، وزن همچنين مشخصات فني و كيفيت محصولات و ساير مشخصات معمول و متعارف ديگر كه بيان كردن هر يك از آنها در مشخص كردن قيمت محصول مورد معامله موثر است.
4. محصول معامله شونده بايد داراي كيفيت مطلوب و مناسب باشد. به بيان ديگر از نوع مرغوب محصول بوده و بازار فروش خوبي داشته و سهل البيع هم باشد.
5. فروش محصول مورد نظر براي معامله انحصاري و يا مشمول محدوديت‌هاي ناشي از وضع قوانين خاص نيست و خريدار آن انحصاري نباشد مگر اينكه پيش بيني هاي اساسي براي فروش آن محصول عملي شده باشد.

6. تاريخ و محل تحويل محصولات مورد معامله تعيين گشته باشد . در اين باره بايد توجه شود كه موعد تحويل بيشتر از مدت زمان يك دوره توليد و حداكثر6 ماه نباشد و يا موعد تحويل طوري معين شود كه با توجه به نوع محصولات، تقاضاي خريد براي آن كاهش بيابد و يا اينكه ارزش محصولات به حداقل نرخ خود برسد. به بيان ديگر موعد تحويل طوري مشخص شود كه محصولات، رونق بازارشان را از دست نداده باشد.

محل تحويل بايد به شكلي مشخص شود كه حمل و نقل كالاي معامله شونده به آن‌جا به راحتي ميسر گردد و اگر الزامي باشد تا موجبات حفاظت و نگهداري محصولات مورد معاملهدر قرارداد سلف فراهم شود . اگر چه حمل محصولات از مكاني به مكان ديگرضروري ‌گردد هزينه مربوطه مي‌بايست در مشخص كردن قيمت پيش خريد محصولات در نظرگرفته شود .

7.محصول معامله شونده در موعد تحويل ، به بهاي پيش بيني گشته براي فروش ( مي‌باست حداقل معادل نرخ قرارداد و سود مورد انتظار) خريدار در بر داشته باشد.
8. محصولات در موعد تحويلشان سريع الفساد نباشند . در صورتي كه محصولات سريع الفساد و يا به عبارت ديگر فاسد شدني باشند پيش از اقدام به معامله كردن پيش بيني هاي الزامي جهت حفاظت ، نگهداري و جلوگيري از فساد آن مشخص شده باشد .

9. نرخ پيشنهادي متقاضي براي پيش فروش كردن محصولات با قيمت فروش نقدي آن در موعد ارائه برگ درخواست يا موعد عقد قرارداد مقايسه شود و كمتر از آن قرار گيرد. قيمت سلف به شكلي بايد مشخص شود كه بعد از فروش كالا ، ما حصل فروش از كل مبلغ پرداختي و سود در نظر گرفته شده بانك و همچنين هزينه‌هاي حمل و نقل ، نگهداري و باقي هزينه‌هاي فروش كمتر نگردد.

10. نياز مالي متقاضي و درخواست متقاضي براي توليد همان كالا يا محصول مورد معامله باشد.
11. واحدها مكلف هستند براي حسن اجراي تعهدات فروشنده از او تامين كافي اخذ بكنند.
12. بعد از بررسي هاي لازم در صورتي كه درخواست متقاضي مورد تصويب و تائيد قرار بگيرد ، قرارداد سلف انعقاد مي‌شود.
13. واحدها الزام دارند در قرارداد سلف قيد كنند كه قرارداد مذكور بر طبق توافق في‌مابين افراد در حكم اسناد لازم الاجرا و همچنين تابع آئين نامه اجرايي اسناد رسمي هستند .

14. معاملاتي كه طبق مقررات و قوانين موضوعه درباره وثائق دريافتي بايد در دفاتر اسنادي رسمي انجام شوند، كماكان بر اصول تشريفات مربوط انجام می گردد.

شرايط محصول:

كالاهای توليدي موضوع معامله سلف نيز بايد داراي شرايط ذيل باشند:

الف. محصول مورد معامله مي ‌بايست با در نظر گرفتن روشهاي معمول توليد و سوابق امر از شايستگي مناسب و كيفيت مطلوب برخوردار باشد.

ب .كالاي مورد معامله قرارداد سلف بايد در موعد تحويل سهل البيع باشد و فاسد شدني نگردد مگر اينكه اقدامات صورت گرفته ضروري براي جلوگيري از فساد پذيري در مدت تحويل و فروش كالاي مورد نظر به موقع بعمل آيد و تدابير لازم نيز انجام شده باشد .

مروری بر بورس کالا

اگر به تازگی در فکر ورود به بورس کالا و فعالیت در زمینه قرارداد سلف در بورس کالا باشید امکان دارد آشنایی قرار داد سلف در بورس کالاچندانی با این بازار نداشته‌باشید. به طور حتم برای آن که در هر بازاری بتوان به سود دست یافت لازم است ابتدا اطلاعات کافی راجع به آن بازار به دست آورده و با آگاهی وارد عرصه شویم. در این بخش مطالب مختصر و مفیدی راجع به بورس کالا در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

تعریف بورس کالا

بورس کالا به بازار منسجمی گفته می‌شود که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان در آن به عرضه کالای خود می‌پردازند. انواع معاملات سلف در بورس کالا ابتدا کالا‌های مختلف بررسی کارشناسی شده، قیمت‌گذاری روی آن‌ها صورت می‌گیرد و سپس کالا‌ها آماده عرضه به خریداران می‌شوند.

در بورس کالا معمولاً شاهد دادوستد انواع کالای خام و فرآوری نشده از قبیل پنبه، برنج، گندم، فلزات و… هستیم. بورس کالا دارای یکسری مزیت‌هایی است که از جمله آن‌ها باید به وجود نهاد‌های نظارتی و تنظیم‌کننده بازار اشاره کرد. حضور چنین نهاد‌هایی موجب می‌شود همه کسانی که در زمینه تولید مشغول به فعالیت هستند، تمامی مصرف‌کنندگان و نیز کلیه تجار کالا بتوانند از مزیت‌های قوانین و مقررات بورس بهره‌مند شوند.

چه افرادی تمایل به حضور در بورس کالا دارند؟

اما یکی از سؤالاتی که ممکن است اوراق سلف چیست راجع به بورس کالا پیش آید آن است که چه کسانی تمایل دارند به این بازار مراجعه کنند؟ در پاسخ به این سؤال باید به دو دسته از افراد اشاره کنیم:

دسته اول
اشخاصی هستند که تمایل دارند خود را از ریسک نوسانات کاذب قیمت دور نگه دارند. سلف در بورس چیست در حقیقت بورس کالا عامل مؤثری جهت کم کردن ریسک تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده به شمار می‌رود.

دسته دوم
این دسته برخلاف دسته اول در پی آنند تا از نوسانات قیمت‌ها بهره برده و سود خود را به بالاترین حد ممکن برسانند. این دسته از افراد در بورس‌های کالا تحت عنوان سوداگران قابل شناسایی هستند.

انواع قرارداد در بورس کالا

تمامی دادوستد‌هایی که در بورس کالا اتفاق می‌افتد در قالب یکسری قرارداد‌های استاندارد صورت می‌گیرد. به صورت کلی قرارداد‌هایی که برای دادوستد انواع کالا در این بازار سلف چیست وجود دارد عبارتند از:

• قرارداد نقدی
• قرارداد نسیه
• قرارداد سلف
• قرارداد آتی
• قرارداد صلح
• قرارداد معاوضه
• قرارداد اختیار معامله

همانطور که در بالا ذکر شد قرارداد سلف در بورس کالا از جمله قرارداد‌هایی است که برای دادوستد کالا‌های گوناگون در بورس‌های کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. سلف چیست با بهره‌گیری از این قرارداد افراد می‌توانند محصولات واحد تولیدی خودشان را به یک نرخ معین پیش‌خرید نقدی کنند.

آشنایی با قرارداد سلف در بورس کالا و مزیت‌های حاصل از آن بازار سلف چیست زمینه مناسبی را فراهم می‌کند تا کسانی که علاقه‌مند به فعالیت در بورس کالا هستند بر حسب نیاز این روش را جهت دستیابی به اهداف خود مورد استفاده قرار دهند.

و در آخر…

در اين مقاله فهميديم كه قرارداد سلف، قراردادى براى تامين مالى فروشنده به كار مى‌رود. درواقع با استفاده از قرارداد سلف شما وجه مورد نياز براى تكميل كالاى خود را از مشترى مى‌گيريد و در آينده حصول تكميل شده را در تاريخ قرارداد به او ارئه مى‌دهيد.

طى اين قرارداد كالاها با قيمتى كمتر از قيمت نقدى، به خريداران فروخته‌ خواهد شد. (اگر اين قابليت وجود نداشت، ديگر استفاده از اين قرارداد كارايى خاصى براى خريدار نداشت.) فرض كنيد شما يك سرمايه گذار هستيد و احتمال مى‌دهيد كه در ماه‌هاى پيش رو براى توسعه كارخانه خود به كالايى نياز داريد.

در مقابل هم مدير كارخانه به وجه نقد براى تكميل محصولاتش نياز دارد. شما و مدير كارخانه قرارداد سلف ميان خود مى‌بنديد كه طى آن، شما پول خريد محصولات را به طور كامل در موقع انعقاد قرارداد پرداخت مى‌كنيد. معمولا مبلغ پرداختى هم كمتر از قيمت كالاى تكميل شده است.

سعى شد تا به اين سوال كه اوراق سلف چيست؟ پاسخ مناسبى در اختيارتان قرار گذاشته شود تا در بين سرمايه‌گذارى‌هايتان بهترين انتخاب را داشته باشيد.

برخی از سوالات رایج:

1.معاملات سلف چیست؟

معاملات سلف تا حدودی در دسته معاملات آتی قرار می ‌گیرند با این تفاوت که کل مبلغ در ابتدا از سمت خریدار پرداخت می ‌شود و تحویل کالا در زمان مقرر از سوی فروشنده صورت می ‌پذیرد.

2.قرارداد سلف موازی چه مزیتی دارد؟

قرارداد سلف موازی دارای مزایای متفاوتی است که ازجمله آن می ‌توان به امکان کشف قیمت به ‌صورت لحظه ‌ای و روزانه برای کالاها اشاره کرد. یعنی همواره قیمت کالاها بر اساس خرید و فروش اوراق مشخص هستند و درنتیجه قیمت ‌ها شفاف ‌تر هستند.