باتوجه به اینکه درآمدهای دولت به طور عمده از طریق فروش نفت تامین می‌شود، کاهش قیمت آن بر اقتصاد و بازار سرمایه تاثیر عمیقی می­گذارد. .به همین خاطر شاید بتوان گفت که  بازار سهام ایران بیشتر از هر چیز متأثر از افت سنگین بهای نفت خام در بازارهای جهانی و شاید بتوان گفت که تاثیر این عامل نسبت به سایر عوامل از جمله رویدادهای سیاسی و اقتصادی مهم­تر است.

جامع ترین آموزش رایگان بورس در وب سایت همیارسرمایه (لطفا به صفحه اشاره شده مراجعه کنید)

صنایع مختلف به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم از نفت و یا مشتقات آن تاثیر می­پذیرند به همین خاطر نوسانات قیمت نفت بر صنایع تاثیر گذار است. . بیش از ۳۰ درصد ارزش بازار بورس تهران وابستگی مستقیم به قیمت جهانی نفت دارد که باقی گروه‌ها نیز از این تفییر بی‌بهره نیستند بنابر این با توجه به نوع فعالیت صنایع مختلف کاهش قیمت جهانی نفت خام ، می‌تواند به دو صورت مستقیم و یا غیر‌مستقیم بر عملکرد و سودآوری صنایع و گروه‌های مختلف و به تبع آن قیمت سهام در نمادهای مختلف بازار تاثیر گذار باشد به طوری که حتی ممکن است گاهی کاهش بهای نفت موجب خنثی کردن تاثیر اخبار سیاسی گردد.

در بازار بورس سهام شرکت های پتروشیمی و پالایشی وابستگی زیاد ومستقیمی به تغییرات قیمت نفت در بازارهای جهانی دارد به نحوی که با کاهش قیمت نفت ارزش سهام صنایع پتروشیمی کاهش می یابد

صنایعی مانند صنایع فلزات اساسی یا صنایع سیمانی نیز به دلیل آنکه از مشتقات نفتی استفاده می­کنند، افزایش قیمت نفت هزینه های تولیدی آن­ها را افزایش می­دهد. به طور مثال حدود ۱۵% از هزینه های صنعت فولاد مربوط به مصرف انرژی است و با گران شدن قیمت نفت هزینه های این شرکت نیز افزایش می یابد و افت نرخ نفت موجب کاهش هزینه های تولید می­شود. در صورتی که سایر عوامل ثابت باشند و نرخ فروش نیز تغییری نکتد، منجر به سودآوری شرکت­ خواهد شد.

صنایع پالایشگاهی تبدیل نفت خام (crude oil) نفت خام را از وزارت نفت به قیمت %۹۵ بازار جهانی می‌خرند. یعنی با %۵ تخفیف می‌خرند و به فرآورده‌های مفیدتر مانند: گاز مایع، نفت سفید، بنزین، گازوئیل، نفت کوره، آسفالت و قیر را بر عهده دارند. معمولاً پالایشگاه­ها از یک بشکه نفت خام دریافتی ۵۰ درصد را به بنزین، حود ۳۰ درصد را به گازوئیل و ۲۰ درصد را به نفت سنگین یا مازوت تبدیل می کنند. ب همین خاطر میزان سوددهی پالایشگاه­ها تحت تاثیر عواملی مثل قیمت نفت خام و دردسترس بودن آن، ظرفیت فرآیندهای پالایشگاهی، خصوصیات بازار منطقه ای، درجه پیچیدگی و کارآیی پالایشگاه است.

صنایع پتروشیمی نیز محصولات تولیدشده توسط پالایشگاه‌ها را طی فرآیندی به محصولات متفاوت نظیر متانول، پی.وی.سی، کود و سموم شیمیایی و…  تبدیل می‌کنند.

بنابراین هرچه قدر قیمت نفت بالاتر رود، مبلغ تخفیف شرکت­های پالایشگاهی نیز افزایش می‌یابد و در شرکت­های پتروشیمی نیز چون خیلی از شرکت‌ها صادرات محور هستند، فروش شرکت نیز افزایش می‌یابد. و افزایش قیمت نفت باعث افزایش قیمت محصولات در خارج از کشور می‌شود.

باتوجه به این نکته که سهم شرکت های پالایشگاهی و پتروشیمی در بازار ایران نسبت به بازار های جهانی بیشتر بوده و تقریبا ۳۰ درصد از ارزش بازار ایران به طور مستقیم به قیمت نفت وابسته است، می‌توان گفت که بورس اوراق بهادار تهران مانند بورس‌های جهانی تحت تاثیر کامل قیمت نفت قرار گرفته است. شرکت های های شیمیایی حدود ۲۲ درصد و فرآورده های نفتی حدود ۶ درصد از ارزش کل بازار بورس ایران به خود اختصاص داده اند گروه پتروشیمی به علت آنکه حجم بالای بازار را شامل می­شود (۲۷ درصد از بورس تهران را در اختیار دارد) بیشترین تاثیر در شاخص را می­گذارد. به همین خاطر نوسانات قیمت نفت بر بازار بورس تاثیر می­گذارد.

از دلایل کاهش قیمت نفت می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گرم شدن هوا و کاهش مصرف سوخت
• افزایش قیمت دلار نیمایی
• ضریب ظرفیت پالایشگاهها
• تغییر در سرمایه در گردش پالایشگاه داران
• قیمت گذاری نفت خام و فرآورده ها
• و……

نتیجه:

کاهش قیمت جهانی نفت خام می‌تواند بر بودجه عمومی کشور تاثیر گذار باشد و باعث کسری احتمالی بودجه شود و  شرکت‌های پالایش نفت و پتروشیمی از جمله گروه‌هایی هستند که تغییرات قیمت جهانی نفت خام می‌تواند به صورت مستقیم بر آنها تاثیر گذار باشد که این می­تواند بر عملکرد و سودآوری صنایع و گروه‌های مختلف و به تبع آن قیمت سهام در نمادهای مختلف بازار تاثیر گذار باشد. اما سایر شرکت­ها از جمله شرکت‌های تولید کننده لوازم خانگی که صنایعی هستند که از نوسان‌ها و کاهش قیمت جهانی نفت خام بطور غیرمستقیم، تاثیر می‌پذیرند، کاهش قیمت جهانی نفت خام در کنار کاهش قیمت جهانی مواد اولیه می‌تواند باعث کاهش قیمت تمام شده و به تبع آن سودآوری این صنایع شود. هرچند سهم این صنایع در شرایط رکودی کشور .کم­تر است.

بنابراین در بلند مدت تغییرات قیمت نفت یک فاکتور اساسی است که قطعا باید به آن توجه شود و  از منظر ارزش جایگزینی قطعاً سهام پالایشی از بسیاری از نمادهای کوچک و بزرگ بورسی در شرایط کنونی ارزنده تر هستند و این موضوع نیز باید مورد توجه معامله­گران و تحلیلگران قرار گیرد.