مفهوم ضریب بتا چیست؟

ضریب بتا، ضریبی است که وابستگی بین یک سهم و بازار را نشان می دهد. معیار اندازه گیری ریسک بازار (سیستماتیک) هست. که معمولا برای هر سهم با توجه به شاخص اندازه گیری می شود.

یکی از انواع ریسک که متنوع کردن پورتفوی، روی آن هیچ تاثیری ندارد، ریسک سیستماتیک یا غیرقابل اجتناب است. برای تعیین ریسک سیستماتیک شاخصی به نام بتا (β) تعریف شده است.

عوامل موثر بر ضریب بتای سهم عبارتند از، بازده بدون ریسک، بازده بازار و بازده مورد انتظار سهم است.

عوامل مختلفی که در محاسبه مقدار این ضریب تاثیرگذارند عبارتند از:

• بازده بدون ریسک: کمترین میزان بازدهی است که سرمایه‌گذار بدون پذیرفتن هیچ‌گونه ریسکی آن را بدست می‌آورد. درواقع یک فرصت سرمایه‌ گذاری با ریسک نزدیک به صفر است که می‌تواند به عنوان هزینه فرصت هر موقعیت سرمایه ‌گذاری دیگری شناخته شود. معمولا مقدار این بازدهی برابر با نرخ بهره بانکی می‌باشد.

• بازده بازار: اصطلاحا شاخص Bench Mark شناخته می‌شود. در بازار سرمایه ایران برای بازده بازار همان بازدهی شاخص کل بورس در نظر گرفته می‌شود.

• بازده مورد انتظار دارایی: بازدهی که در نتیجه پیش‌بینی‌های ناشی از تحلیل‌های مختلف برای سهم مدنظر، مورد انتظار است. بازدهی مورد انتظار سهام از یک یا ترکیبی از بازده مورد انتظار سود تقسیمی(DPS )، بازده ناشی از افزایش قیمت سهام و سودناشی از افزایش سرمایه تشکیل می‌شود.

تعریف دقیق ضریب بتا عبارت است از ریسک سیستماتیک یک سرمایه‌گذاری یا مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی، نسبت به ریسک پرتفوی بازار.

این ضریب به منطور مقایسه ریسک سهم یا ریسک پرتفوی سرمایه گذاری با ریسک بازار (شاخص کل) یا ریسک صنعت (شاخص صنایع) است. در حقیقت درجه تغییرپذیری و نوسان بازدهی سهم را نسبت به تغییرات بازدهی بازار نشان می‌دهد. در واقع ضریب بتا یک ضریب همبستگی است، که نشان‌گر نوسان قیمتی سهم، در مقایسه با بازار کلی فعال در آن، می‌باشد.

در فرمول بتا، بازدهی هر سهم و بازدهی بازار با هم سنجیده می شود. برای بازدهی سهم از نوسان روزانه قیمت و برای بازدهی بازار از درصد تغییر روزانه شاخص کل استفاده می شود.

با محاسبه ضریب بتا می توان به این پرسش پاسخ داد که آیا تغییرات بازار بر روی سهام شرکت مورد نظر تاثیر می‌گذارد یا خیر؟ و اگر پاسخ این سوال مثبت است، میزان و شدت این تاثیر چگونه است؟

ضریب بتا شیب معادله‌ رگرسیون خطی بازده دارایی نسبت به بازده بازار است. 

اگر مثبت باشد یعنی آن سهم با شاخص در یک جهت حرکت میکند، اما اگر منفی باشد یعنی رابطه عکس دارد.

ضریب بتا نسبت به مقدار ۱ سنجیده می‌شود، بدین معنا که ضریب بتای یک نشان دهنده هم شدت بودن .

بزرگتر از یک شدیدتر بودن و کوچکتر از یک نشان‌دهنده ملایم‌تر بودن نرخ بازده شرکت مورد نظر، با بازده شاخص کل می‌باشند.

ضریب بتای صفر نیز نشان‌دهنده بی‌تفاوتی و استقلال تغییرات بازده شرکت مورد نظر، نسبت به بازده شاخص کل می‌باشد. یعنی اگر صفر باشد نسبت به شاخص خنثی هست.

برای ارزیابی عملکرد یک سهم خاص یا گروهی از سهام در جریان حرکت کلی بازار از ضریب بتا استفاده می شود به طوریکه:

• اگر بتا سهم برابر با یک باشد افزایش یا کاهش قیمت سهم درست مطابق با حرکت بازار است.
• اگر بتا سهم بزرگتر از یک باشد، افزایش یا کاهش قیمت سهم بیشتر از افزایش یا کاهش بازار است و به اصطلاح این سهم را سهم تهاجمی می نامند. نسبت ریسک به سرمایه گذاری بالاتر خواهد بود.مانند سهام صنعت خودرو.

● از سوی دیگر چنانچه بتای سهام شرکت کوچکتر از صفر یا منفی باشد، بازده آن بطور متوسط با کل بازار حرکت نخواهد کرد. در واقع ارزش سهام دارای بتای منفی بطور متوسط در جهت عکس ارزش سبد سهام حرکت می کند و در نتیجه ریسک کلی سبد را کاهش می دهد.

به طور خلاصه:

β = ۱  نماد همسو با بازار ( بازدهی برابر شاخص )

β = ۰   نماد هیچ تاثیر پذیری از شاخص ندارد ( خنثی)

β<0 در خلاف جهت بازار حرکت می کند

β>1 شارپ , مناسب نوسان گیری , پر ریسک و تهاجمی نسبت به بازار

Β<1 کم ریسک، تدافعی

سهم های با بتای بالا پر ریسک تر هستن بالطبع پتانسیل بالاتری برای بازدهی هم دارند و سهم های با بتای پایین ریسک کمتری دارند و بازدهی شان هم کمتر خواهد بود.

نکته: ضریب بتا، ضریبی است که وابستگی بین یک سهم و بازار را نشان می دهد.

ضریب بتا(β) معیاری است که براساس داده‌های تاریخی معاملات سهام بدست آمده و برای گذشته و داده های تاریخی سهام مورد استفاده هست. این واژه که در جدول کانسلیم هم پر کاربرد هست، به این صورت تحلیلگر وارد محاسبات و آنلالیز گذشته قیمت سهام شده و ریسک سیستماتیک بر بازار را محاسبه میکند.

بتای یک سرمایه‌گذاری نشان‌دهنده‌ میزان نوسان آن سرمایه‌گذاری نسبت به بازار است. بتای بازار که شامل همه دارایی‌های قابل سرمایه‌گذاری است، برابر با یک است.