تجزیه و تحلیل صورت های مالی فرآیندی است که ارقام حسابداری شرکت را ارزیابی می کند و واقعیت های مالی و اقتصادی شرکت را نشان می دهد.

تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی می‌تواند به‌منظور ارزیابی عملکرد و پیش‌بینی آینده شرکت‌ها انجام شود.

هدف از تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی ارزیابی عملکرد گذشته، جاری و آینده و اطمینان از میزان سلامت مالی سازمان است.

به طور کلی استفاده کنندگان از اطلاعات مالی به دو دسته تقسیم می شوند . دسته اول استفاده کنندگان درون سازمانی ودسته دوم استفاده کنندگان برون سازمانی .

استفاده کنندگان درون سازمانی مانند هیات مدیره و مدیر عامل، مدیران اجرایی و سرپرستان عملیاتی هستند.

در واقع مدیران می توانند با تجزیه و تحلیل صورتهای مالی فرصت ها و مشکلات مالی که شرکت با آن روبرو می شود را تشخیص دهند و برنامه ریزی و کنترل به موقع و مناسبی داشته باشند. مدیران می‌توانند بفهمند که آیا شرکت قادر به پرداخت هزینه‌ها، بدهی و یا افزایش سرمایه‌گذاری‌ها برای توسعه کسب‌وکار هست یا نه!

در واقع صورت های مالی ابزاری نظارتی برای مدیریت امور مالی است که مدیران از آن استفاده می کنند.چرا که صورتهای مالی حاوی اطلاعات پرکاربردی برای تصمیمات سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان است و برای درک سلامت کلی واحد تجاری و همچنین ارزیابی عملکرد مالی و ارزش تجاری از صورت های مالی استفاده می کنند.

استفاده کنندگان برون سازمانی، افراد یا سازمان های خارج از موسسه می باشند.

استفاده کنندگان برون سازمانی، افرادی خارج از سامان هستند که اطلاعات حسابداری را مورد استفاده قرار می دهند. این افراد معمولا دسترسی مستقیم به مدارک و اطلاعات مالی ندارند ولی علاقه دارند به طور منظم از وضعیت مالی و نتیجه فعالیت های واحد اقتصادی آگاه شوند.

استفاده کنندگان برون سازمانی هدف های متنوعی در جهت دریافت اطلاعات مالی دارند.

استفاده کنندگان برون سازمانی شامل: سرمایه گذاران، اعطاء کنندگان وام ، اعتبار و سایر تسهیلات مالی، فروشندگان کالاها و خدمات، مشتریان و… هستند.

فرایند تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شرکت برای اهداف تصمیم گیری است.

تجزیه و تحلیل صورت های مالی طور کلی به ۲ صورت انجام می‌شود که هرکدام زیرمجموعه‌هایی دارند.

تجزیه و تحلیل افقی :

این بررسی، روند حسابها طی چند سال مختلف را مورد بررسی قرارمی دهد، تجزیه و تحلیل افقی که تحلیل روند نیز نامیده می‌شود، تکنیکی است که برای ارزیابی مجموعه‌ای از اطلاعات مالی در طی یک دوره‌‌ی زمانی انجام می شود، به طوری که تغییرات هر مولفه به‌صورت جداگانه در بازه‌های زمانی مشخص نسبت به همان مولفه در زمان مبنا بررسی می‌شود. این تغییر ممکن است در قالب مبلغ یا درصد بیان شود.

در تجزیه و تحلیل افقی می‌توان به تغییرات ساختاری در یک شرکت در طول زمان پی برد.

هر چه تعداد دوره های مقایسه بیشتر باشد نتیجه تجزیه و تحلیل افقی بهتر خواهد بود.

دو روش برای تجزیه و تحلیل افقی وجود دارد:

۱)سال اول را سال پایه قرار داده و سالهای بعد را نسبت به سال پایه در نظر بگیریم.
۲) هر سال را نسبت به سال قبل از خود در نظر بگیریم.

تجزیه و تحلیل افقی غالبا در صورتهای مالی مقایسه ای نشان داده می شود و بعضا برای اینکه نتیجه مطلوبتری به دست بیاید،از صورتهای مالی ۵ سال استفاده می شود.

در این روش با مقایسه ارقام و درصدها، پیدا کردن تفاوت‌های یک سال مالی با سال دیگر مالی راحت است. تجزیه و تحلیل افقی صورتهای مالی، اطلاعات مالی را پوشش می‌دهد که از یک دوره گزارش تا یک دوره گزارش دیگر تغییر می‌کند. مقایسه موارد موجود در صورتهای مالی مانند هزینه کالاهای فروخته شده و یا درآمد خالص سه ماهه تا سه ماهه دیگر کمک می کند تا مدیر کسب‌وکار روند پیشرفت کسب‌وکار را مشاهده کند.

تجزیه و تحلیل عمودی :

در تجزیه و تحلیل عمودی یک قلم مهم درصورتهای مالی به عنوان ارزش پایه به کارگرفته می شود و سایر اقلام آن صورتهای مالی با این قلم پایه مقایسه می شود.

بین بسیاری از اقلام صورتهای مالی با یکدیگر رابطه ای وجود دارد، مثلا بین هزینه های فروش یا برگشت از فروش با فروش طی دوره یا بین دارایی های جاری نسبت به کل دارایی ها رابطه ای وجود دارد.

تجزیه و تحلیل عمودی، ارتباط بین اقلام صورتهای مالی را شناسایی میکند.

در تجزیه و تحلیل عمودی صورت وضعیت مالی، مجموع دارایی ها، مجموع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام معمولا صد در صد در نظر گرفته می شود، هر یک از اقلام دارایی نسبت به مجموع دارایی ها و هر یک از اقلام بدهی و حقوق صاحبان سهام نسبت به مجموع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام محاسبه میشود.

در صورت سود و زیان، فروش خالص معادل صد در صد در نظر گرفته شده سایر حسابها نسبت به آن سنجیده میشود. تمام اطلاعات به صورت نسبت بررسی می‌شوند.

تجزیه و تحلیل عمودی ترکیب ترازنامه را نشان می دهد. اینکه بتوانید دلیل تفاوت هر یک از اقلام ترازنامه را مورد بررسی قرار دهید.

هدف از تجزیه و تحلیل صورتهای مالی به روش عمودی این است که ارتباط بین آیتم‌های مختلف با یکدیگر در صورتهای مالی را پیدا کنیم.

به طور مثال نسبت سود به فروش یا نسبت هزینه ها به کل درآمدها چه قدر است.