سهام عدالت چیست؟

در جوامع مختلف حمایت از گروه هـای آسـیب پـذیر و توزیـع درآمـد عادلانه ، همـواره یکـی از دغدغه های دولت ها، اقتصاددانان و جامعه شناسان بوده است . توزیع درآمد نه تنها از موضوعات اقتصادی است ، بلکه از شاخص های مهم اجتماعی و سیاسی نیـز تلقـی مـی گـردد .این امر در دولت های نهم ودهم با شعارعدالت ومهرورزی حائز اهمیت بیشتری گردیـد . یکی از اقدامات مهم در این خصوص اجرای طرح سهام عدالت بود  .طرح سهام عدالت در بهمن ماه سال ۱۳۸۴ در دستور کار دولـت نهـم قـرار گرفـت که شش دهک درآمدی را تحت پوشش قرار می داد. هیـأت وزیران در جلسه مورخ ۲۱/۸/۱۳۸۵ بنا به پیشنهاد وزارت امـور اقتـصادی و دارایـی و بـه اسـتناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده ۹ قانون برنامه چهارم توسعه ، آیین نامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهـای ایرانـی از طریق گسترش سهم بخش تعاون، بر اساس توزیع سهام عدالت را تصویب نمود . وزارت امور اقتصادی و دارایـی موظـف شـد بـا رعایـت قـوانین و مقـررات مربـوط و سیاستهای کلی مربوط به اصل ۴۴ قـانون اساسـی و پـس از تـشکیل شـرکت واسـط ، نـسبت بـه واگذاری سهام قابل واگذاری دولتی به شرکت واسط اقدام نماید.

پیشگامان سهام عدالت در عرصه بین الملل

با توجه به بررسی های صورت گرفته تجربه عرضه عمومی سهام در کشورها ی مختلف ، به دو صورت انجام گرفته است . روش اول خصوصی سازی های گسترده  در کشورهای توسعه یافته ، که از طریـق بورس های اوراق بهادار انجام می شد و روش دوم عرضـه عمـومی سـهام اسـت کـه بـه خصوصی سازی کوپنی شهرت دارد و در بسیاری از کشورهای بلوک شرق اروپا و کـشورهای استقلال یافته از شوروی سابق انجام شده است . این روش مورد توجه کـشورهایی اسـت کـه بـه انجام خصوصی سازی با سرعت و حجم بالا تمایل داشـتند . ایـن سیاسـت در ابتـدای دهـه ۱۹۹۰متولد شد ودراواسط دهه ، به اوج شکوفایی رسید ؛ اما پس از سـال ۱۹۹۸ بـا بحـران هـای ایجـاد شـده درکشور چک که پرچم دار این سیاست بـود ، تقریبـاً هـیچ یـک از کـشورهای در حـال توسـعه و یـا پیشرفته از این شیوه برای خصوصی سازی استفاده ننمودنـد . کـشورهای کمونیـستی موفـق ماننـد چین نیز علیرغم چشم اندازهای مثبت اجرای آن در دیگر کشورها ، بـرای گـذر بـه اقتـصاد بـازار ، سیاستهای دیگری درپیش گرفتند .کشورهایی چون روسیه چین رومانی و جمهوری چک از جمله کشورهایی بودند که در این عرصه پیشگام شدند.

آزادسازی به چه صورت محقق شد؟

در بهمن سال ۹۴رئیس جمهور سابق ایران  دکتر محمود احمدی نژاد طرح سهام عدالت را در مجلس مطرح کرد و پس از پایان دولت دهم با مخالفت متعدد رو به رو شد . با شکست برجام و نابسامانی اوضاع اقتصادی کشور در دولت دکتر حسن روحانی به طور ناگهانی دیدگاه دولت نسبت به سهام عدالت تغییر کرد . در سال  97طرح سهام عدالت به مجلس رفت و با بی توجهی نمایندگان رو به رو شد . به فرمان مقام معظم رهبری و موافقت ایشان به درخواست رئیس جمهور روحانی در تاریخ اردیبهشت ۹۹ به تصویب رسید . سهام اعدالت درواقع اوراق شرکتهای تعاونی سرمایه گذاری استانی است که خود سهامدار ۳۵شرکت بورسی و ۱۴ شرکت غیر بورسی است . به دستور مقام عظما ، واگذاری غیر مستقیم سهام عدالت در قالب صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس منتفی شد و هدف دولت مبنی بر اداره این بنگاه ها به شکل غیر مستقیم به جای مالکیت مستقیم سهام از دستور کار خارج شد و مردم مستقیما در شرکتهایی که مشمول واگذاری سهام عدالت بودند، سهامدار خواهند شد که این امر موجب شفافیت اطلاعات اقتصادی در کشور می شود.

*نمونه ای از پرتفوی بورسی سهام عدالت به همراه نماد بورسی *

نام	سهم	درصد
بانک  تجارت(وتجارت)	۹٫۱۱B	4.06
بانک  صادرات ایران(بصادر)	۷٫۱۳۴B	4.06
فولاد مبارکه اصفهان(فولاد)	۶٫۴۱۸B	3.07
صنایع  پتروشیمی خلیج فارس(فجر)	۵٫۸۶۱B	4.08
پالایش  نفت تهران(شتران)	۳٫۱۱۴B	7.07
ملی‌ صنایع ‌ مس‌  ایران (فملی)‌	۲٫۹۳B	3.75
بانک  ملت(وبملت)	۱٫۵۲۶B	3.05
مخابرات ایران(اخابر)	۱٫۲۲B	2.03
پالایش نفت اصفهان(شپنا)	۱٫۰۳۷B	2.03
معدنی‌ و صنعتی‌ چادرملو(کچاد)	۹۲۶٫۵۶۵M	2.1
گروه مپنا (رمپنا)	۷۰۲٫۱۸M	2.6
فولاد خوزستان(فخوز)	۵۸۱٫۲۱۲M	3.05
پالایش نفت بندرعباس(شبندر)	۵۷۵٫۷۴۳M	2
معدنی و صنعتی گل گهر(کگل)	۵۳۲٫۱۲۸M	1.1
کشتیرانی  جمهوری اسلامی  ایران(حکشتی)	۴۰۰٫۱۴۵M	2.44
پتروشیمی  مارون(مارون)	۲۴۴٫۰۹۵M	3.05
فولاد آلیاژی ایران (فولاژ)	۲۲۰٫۷۳۴M	4.01
پتروشیمی جم (جم)	۲۱۰٫۵۳۲M	1.52
فجر انرژی خلیج  فارس(بفجر)	۱۹۸٫۳۲۷M	3.05
آلومینیوم ‌ایران‌(فایرا)	۱۵۸٫۵۹۶M	3.05
کارخانجات ‌مخابراتی‌ ایران‌	۱۱۵٫۱M	3.55
بیمه دانا(دانا)	۸۴٫۰۵۹M	5.6
پست بانک ایران(وپست)	۸۲٫۲۱۶M	2.54
پالایش نفت تبریز(شبریز)	۷۷٫۹۵۳M	2
گروه سر توسعه صنعتی ایران	۶۲٫۹۵۴M	2.37
پارس‌سویچ‌(بسویچ)	۴۶٫۲۷۸M	4.62
سیمان‌ داراب‌(ساراب)	۴۵٫۷۶۸M	5.08
صنایع سیمان دشتستان(سدشت)	۴۰٫۸۰۵M	3.45
پالایش نفت لاوان(شاوان)	۲۲٫۹۴۷M	2
پالایش  نفت  شیراز(شراز)	۲۰٫۶۲۲M	2
نیروترانس‌(بنیرو)	۱۵٫۶۱۲M	3.12
حمل و نقل  پتروشیمی (حپترو)	۵٫۸۹۹M	2.94

 

تولید کنندگان زیادی امروزه در حوزه تولید و فروش تجهیزات دستگاه ریگ استخراج فعالیت می‌کنند. از جمله این شرکت ها می توان به Bitmain و Bitfury اشاره داشت؛ این دو مجموعه معروف در حال کار بر روی تراشه‌های ASIC و ریگ ماینینگ بیت کوین هستند.

نحوه آزادسازی سهام عدالت

 مسئولیت سهام عدالت طی چند سال گذشته به عهده سازمان خصوصی ‌سازی بوده و بخشی از سود مجامع سالیانه ی شرکت ها را به حساب سهام‌ داران واریز می‌کرده است . اما سهام‌داران از این پس می‌توانند خودشان مدیریت سهام خود را به عهده بگیرند که از یک طریق انجام می‌شود: که (روش مستقیم ) نامیده می شود. اشخاص میتوانند در سایتsamanese.ir روش مستقیم را انتخاب کنند. بعد از آن در سامانه سجام  sejam.ir ثبت نام کرده و برای احراز هویت به دفاتر پیشخوان مراجعه کنند .  انجام مراحل به شکل تصویری در زیر مشخص شده است .

 

واگذاری سهام عدالت نیز در روش مستقیم  در samanese.ir بصورت بالا انجام می شود و در روش غیرمستقیم نیازی به مراجعه به سایت ندارد . مراحل ثبتنام سجام نیز در تصویر پایین مشخص است . پس از ثبت نام درسجام ، اشخاص میتوانند به سایت کارگزاری های بورسی مراجعه کرده و کد معاملات برخط دریافت کنند.

 

ارزش روز سهام عدالت

طبق آمار اعلامی ۴۹ میلیون و ۷۰۰هزار نفر مشمول سهام عدالت هستند  . ارزش ریالی سهام عدالت در حال حاضر ۳۰۰هزار میلیارد تومان است که تقریبا (۱٫۷) بودجه ی سال ۹۹ است که میتواند در هنگام آزادسازی در شاخص بورس تاثیرگذار باشد . مبلغ هر برگه سهام عدالت برای افراد ازدهک های مختلف ، متفاوت است. ارزش ریالی برای هر شخص حدود ۵ میلیون تومان و برای اشخاص تحت حمایت کمیته امداد و بهزیستی که در دو دهک قرار میگیرند ۱۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.(مبالغ ذکر شده ثابت نیستند  و میانگین ارزش اعلامی هستند).

قوانین مربوط به سهام عدالت

۱_ کسانی که از مشمولین سهام عدالت نیستند راهی برای بدست آوردن سهام خود ندارند.

۲_طبق قانون تجارت نیز به صاحبان سهام عدالت نیز سود مجامع سالیانه شرکت ها تعلق میگیرد.

 3_سهام شرکتهای غیر بورسی عدالت نیز به شکل  سهام شرکت های سرمایه گذاری استانی به سبد بورسی اشخاص اضافه میشود.

۴_افراد تا زمان اعلامی از طرف دولت  نمیتوانند سهام خود را معامله کنند.

۵_ اگر مشمولی فوت شده است، ورثه برای بدست آوردن اطلاعات جدید مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک یا سایت samanese  از قوانین جدید مطلع گردند.

۶-اتباع ایرانی که در خارج از کشور مقیم هستند ، در صورت مشمول بودن می توانند نحوه ی مدیریت سهام عدالت  خود را مشخص کنند.

۷-مشمولان سهام عدالت تا ۸ خرداد فرصت دارند که نحوه ی مدیریت سهام عدالت خود را تعیین تکلیف کنند. فرصت انتخاب گزینه آزادسازی سهام عدالت تمدید نمی شود.

۸-زمان دقیق اضافه شدن سهام عدالت به پرتفوی مشمولین مشخص نشده  است . احتمال میرود دوماه پس از  پایان فرصت  اعلام نحوه مدیریت مشمولین که ۸ خرداد می باشد ، انتقال سهام انجام شود.

*شماره تلفن پنج رقمی ۸۳۳۳۸ برای پاسخ به سوالات مردم در خصوص سهام عدالت در نظر گرفته شده است. این شماره برای شهروندان تهرانی و شهرستانی یکسان است.*

ارزیابی آزادسازی  سهام عدالت

ازمزیت های آزاد سازی سهام عدالت ،  توزیع ثروت در میان مردم نسبت به قبل بهتر و متعادل تر می شود.  ضریب جینی یا همان ضریب توزیع ثروت  مقیاس ۰ تا ۱۰۰  را در برمی گیرد وهرچه این ضریب بیشتر باشد شکاف طبقاتی در آن جامعه بیشتر است . ضریب جینی ایران آخرین بار در آذر ماه سال ۹۸ ، (۳۸٫۸) اعلام شد که از امریکا و ترکیه حتی پایین تر است و در مقایسه با ۱۵۲ کشور  ایران در رتبه ۹۴ قرار دارد و با آزاد سازی سهام عدالت ، به دهک های پایین کمک خوبی می شود و می توانند در این شرایط سخت اقتصادی ،  با فروش این سهام رفع نیاز کنند و در این حالت ضریب جینی یا توزیع ثروت کمی پایین تر بیاید . از مزایای دیگر آزاد سازی سهام عدالت بسیاری از مردم  وارد بازار سرمایه می شوند و بجای سرمایه گذاری در بازارهای موازی مانند طلا و دلار و … نقدینگی خود را در بورس کشور، که یکی از محرک های چرخ تولید و صنعت مملکت است وارد می کنند . در مورد اینکه سهام عدالت به صورت پیوسته یا ناگهانی به پرتفوی مشمولان اضافه می شود، اطلاعات ضد و نقیضی وجود دارد که  گفته می شود ابتدا سهام عدالت دهک های اول و دوم که تحت حمایت سازمان های دولتی مانند بهزیستی و کمیته امداد و سپس سایر دهک ها بصورت پیوسته اضافه می شوند . در چنین شرایطی  تصور میکنیم سهامی عدالت دچار نوسان شدید نشوند. اما در صورت اضافه شدن به پرتفوی مشمولین دهک های مختلف  بصورت ناگهانی  ، میتوان اینگونه بیان کرد ، تعدادی ازاین شرکت ها دارای بنیاد مناسب ، با ارزش و سود سازی مستمر هستند و میتوان به دید بلند مدت آن ها را نگهداری کرد . باید دید که این سهام به چه صورت آزاد شوند و در چند مرحله انجام می شوند ،  احتمال این امر وجود دارد که در زمان اضافه شدن نماد ها  به پرتفوی این  افراد قصد فروش داشته باشند و مقداری از قیمت آنها کاسته شود اما  متصور هستیم  که باز هم این سهام ارزنده میتوانند گزینه های مناسب برای سرمایه گذاری به دید بلند مدت باشند.