سری اقتصاد رفتاری

اثرشترمرغی ( اثر خود فریبی )

ممکن است بعد از انجام یک انتخاب ، دیگر بررسی آن را بطور کلی کنار بگذاریم و به اصطلاح خارجی ها مثل شترمرغ سرمان را در شن فرو کنیم یا مثل کبک سرمان را در برف کنیم . این رفتارها هم حالت خاصی از همین دام روانی تصدیق کردن خود است (باورگرایی) . در این حالت خاص به زمانی اشاره می کند که در نمودار مربوط به قسمت ( از ادراک تا رفتار ) در بخش اول رفتار انتخاب شده و انجام می پذیرد ، اما بازخورد و اصلاح در تصمیم سرکوب می شود . به عبارتی هر سیستمی نیاز به بازخورد و اصلاح دارد و اثر شتر مرغی یعنی کورکردن مکانیزم (بازخورد – اصلاح )در سیستم . یعنی روند همان روند قبلی بماند و شخص قرار نیست تغییری در نظر و تصمیم و همچنین انتخابش انجام دهد . روانشناسان ایرانی این اثر را اثر خود فریبی می خوانند . علت این امر این است که فکر کردن درد دارد و از طرف دیگر شاخصی نداریم که کی باید فکر کردن را متوقف کنیم. بنابراین به جای اینکه به اندازه بهینه دوباره مشاهده و فکر کنیم ، راه حل ساده و سرانگشتی را انتخاب می کنیم ، کمی قبل از انتخاب فکر می کنیم اما بعد از انتخاب فکر کردن را کنار می گذاریم . این در حالی است که از نظریه سیستمها می دانیم که سیستم هایی که بازخورد و اصلاح بهتری دارند سیستم های پیشرفته تری هستند . در تصمیمات مختلف زندگی باید بعد از انتخاب هم بررسی را کنار نگذاریم وگرنه همین ممکن است منجر به اشتباهات بعدی هم بشود . شترمرغ در طبیعت رش را در شن می کند و علت نامگذاری خطای شناختی ( اثر شتر مرغی ) نیز همین است .

سفسطه قمار باز در بازار سهام

کشش طبیعی انسان ها این است که در منطقه سود (مثلا زمان افزایش قیمت سهام ) ریسک گریز می شوند و در منطقه زیان ریسک پذیر عمل می کنند .

تصویر ریسک پذیر در منطقه ی زیان و ریسک گریز در منطقه سود در معاملات این است که زمانی که در سود هستیم تمایل غریزی داریم سریع از سهم خارج شویم و به قول معامله گران سیو سود کنیم اما زمانی که در زیان هستیم تمایل داریم از سهم خارج نشویم و به بیانی ، دوباره شانس خودمان را امتحان کنیم .

سفسطه ی قمارباز در سرمایه گذاری سندرومی است که دو پدیده را همزمان در خود دارد ؛ ریسک پذیری در منطقه زیان و توهم بازگشت . شخصی وقتی در چند دوره پیاپی در بازی پرتاب سکه باخته است از یک طرف ریسک پذیر می شود و از طرف دیگر دچار توهم بازگشت است ؛ یعنی فکر می کند این بار احتمال اینکه او برنده شود بیش از ۵۰ درصد است یا در بازار سهام بالاخره وقت آن رسیده که قیمت سهام بهبود پیدا کند در حالی که ممکن است دلیل منطقی برای بازگشت قیمت وجود نداشته باشد یا زمان بازگشت آنقدر طول بکشد که صبر کردن به پای آن توجیه اقتصادی نداشته باشد . بنابراین توصیه می شود برخلاف تجویز بعضی کتاب های فارسی ” روانشناسی سرمایه گذاری ( که به اشتباه به این عنوان روانشناسی بازار ” نامیده می شوند ) به این کشش و رفتار های غریزی آگاه باشید و سعی کنید در منطقه سود کمی صبورتر و در منطقه زیان کمی عجول تر باشید .

چگونه اسیر سفسطه قمار باز در بازار سهام نشویم ؟

سندروم مذکور به هنگامی که افراد در زیان هستند ، مشاهده می شود و ترکیبی از دو پدیده سفسطه بازگشت (سفسطه ی قمار باز با مفهوم آماری اش ) و ریسک پذیری در منطقه زیان است .

گفتیم که نفس آگاهی به این رفتارهای درونی منجر به بهبود تصمیمات خواهد شد ، چنانچه پروفسور هموند ، استاد شهیر تحلیل تصمیم گیری در دانشگاه هاروارد در جای جای کتاب خود عبارت زیر را تکرار می کند : پیش آگاهی مترادف با آمادگی برای مقابله است .

با این حال علاوه بر رهیافت شناختی ، رهیافت رفتاری هم می تواند برای بهبود تصمیمات کمک کننده باشد . یکی ازتکنیک های رفتاری که در بین معامله گران بازار سهام رایج است  و می توان آن را مورد تایید قرار داد تعریف (حد ضرر) است . به این مفهوم که وقتی قیمت دارایی به اندازه درصد مشخصی پایین آمد دیگر بیخیال ادامه بازی شده و از دارایی خارج شویم . این توصیه البته برای مواردی که به بازگشت قیمت (مطمئن ) هستیم نیست .

بعضی از کارهایی که معامله گران انجام می دهند در تضاد آموزه های علمی است ، اما سنت تعریف حد ضرر از مواردی است که دانش مالی رفتاری آن را تایید و تجویز می کند .