رانت در بورس چیست؟ شناسایی سهام رانتی در بورس

رانت در بورس زمانی اتفاق میافتد که فردی که اطلاعات نهانی در مورد یک شرکت دارد، سهام آن شرکت را خریداری یا بفروشد. نمونههایی از افرادی که بهعنوان افراد داخلی و دارای رانت در نظر گرفته میشوند عبارتند از: مدیران اجرایی یک شرکت (مدیرعامل، مدیر مالی، مدیر ارشد اجرایی)، هیئتمدیره و سهامداران عمده آن.
رانتیها موظفاند فعالیت معاملاتی خود را به سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال کنند. شناسایی فعالیتهای معاملاتی یک شرکت، روشی مؤثر برای شناسایی دیدگاه واقعی مدیریت در مورد رشد و چشمانداز آینده شرکت است.
این مقاله به شما در درک موضوع رانت در بورس و شناسایی سهام رانتی در بورس کمک خواهد کرد. رانت در بورس چیست؟ را تعریف میکنیم و ویژگیهای مهمی مانند اینکه چه چیزی شخصی را یک فرد دارای رانت میکند و به این نکته که تحت چه شرایط معاملاتی، رانتی میتواند قانونی باشد اشاره کردهایم.
جامع ترین آموزش رایگان بورس در وب سایت همیارسرمایه (لطفا به صفحه اشاره شده مراجعه کنید)
رانت در بورس چیست؟
هنگامی که از اطلاعات محرمانه یا غیرعمومی برای معامله سهام، اوراققرضه یا سایر اوراق بهادار استفاده میکنید، به آن رانت در بورس میگویند که غیرقانونی است.
به عبارتی، معاملات رانتی عبارت است از خریدوفروش اوراق بهادار یک شرکت سهامی عام توسط افرادی که به اطلاعات محرمانه یا غیرعمومی مربوط به شرکت دسترسی دارند.
رانتجویی یک مفهوم اقتصادی است که زمانی رخ میدهد که یک واحد مالی به دنبال بهدستآوردن ثروت اضافی بدون هیچگونه مشارکت متقابل بهرهوری است.
رانت در بورس میتواند اطلاعات مهمی را در اختیار سرمایهگذاران قرار دهد. اما برای تصمیمگیری در مورد زمان فروخته شدن یک سهام، نیازی به انجام یک تحلیل جامع از چنین معاملاتی ندارید.
گفته میشود، وقتی مدیران عامل و مدیران ارشد با سهام خود حرکت میکنند، مطمئناً توجه زیادی را به خود جلب میکنند. بههرحال، به نظر میرسد که این افراد ابتدا به اطلاعاتی دسترسی دارند که ممکن است در همان زمان در دسترس عموم نباشد. گاهی اوقات این اطلاعات از نوعی است که میتواند سرمایهگذاران را به خرید یا فروش سهام ترغیب کند.
بااینحال مدیران نیز به دلایل متعدد ممکن است سهام شرکتهای خود را بفروشند. آنها ممکن است در حال انجام برخی اقدامات برنامهریزی مالیاتی یا جمعآوری سرمایه برای خرید ملک جدید باشند. برخی حتی یک برنامه منظم برای این معاملات دارند.
برخی از ناظران هم ادعا میکنند که معاملات رانتی حتی میتواند نشاندهنده چشمانداز نزولی یا صعودی برای سهام باشد.
نمودارهای روزانه و هفتگی سهام به شما کمک میکند تا تغییر واقعی در ویژگی سهام را کشف کنید، سپس بهترین تصمیم را برای زمان خروج بگیرید. یکی از بهترین سیگنالهای فروش در یک سهام هنگامی است که در میانگین متحرک 10 هفتهای حمایت خود را از دست میدهد، بهخصوص اگر در معاملات سنگین به فروش خود ادامه دهد.
یکی دیگر از قوانین فروش عالی چیست؟ زمانی که با استفاده از اطلاعات نهانی، معامله رانتی در بورس انجام دهید و سود ببرید.
هنگامی که نوبت به انتخاب سهام عالی میرسد، رتبهبندی تکنیکال، بنیادی و تابلوخوانی و همچنین تجزیهوتحلیل نمودارها ابزارهای مفید و ضروری هستند. بر اساس متدولوژی CAN SLIM، بهترین سهام رشدی آنهایی هستند که سابقه رشد در گذشته داشته و قدرت تکنیکال را نشان میدهند.
در نظر داشته باشید که معاملات قوی توسط بزرگترین بازیگرها بر اساس خریدهای رانتی انجام نمیشوند. مؤسسات، باقدرت خرید زیاد و خریدهای مستمر در طول هفتهها و یا حتی ماهها، این معاملات را به اجرا درمیآورند.
به نظر میرسد تعریف رانت در بورس به این معنی است که نقض معاملات تنها زمانی رخ میدهد که شخصی بر اساس اطلاعات پنهانی عمل کند.
این به این دلیل است که برای اینکه چیزی که معامله رانتی باشد، افراد باید به اطلاعاتی دسترسی داشته باشند که عموم مردم توانایی دسترسی به آنها را ندارند و سپس افراد بر اساس اطلاعاتی که از افراد خودی سازمان دریافت کردهاند، عمل میکنند تا معاملات معمولاً در مورد سهام خاص را اطلاع دهند.
افراد خودی سازمان چه کسانی هستند؟
خودیها به دلیل ارتباط با شرکت (یا کارکنان و مقامات آن) به اطلاعات محرمانه شرکت دسترسی دارند. بیایید به آنچه سازمان بورس اوراق بهادار میگوید در مورد رانت در بورس میگوید نگاه کنیم.
می توان اینگونه اشارع کرد که شخصی دارای رانت است که بهعنوانمثال میتواند شامل مدیران اجرایی یک شرکت (مدیرعامل، مدیر مالی، مدیر ارشد اجرایی)، سهامداران عمده و هیئتمدیره شرکت یا یک واحد تجاری باشد که اوراق بهادار آن بهصورت عمومی معامله میشود.
بااینحال، یک کارمند یا هر کسی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به اطلاعات غیرعمومی (در قالب یک اطلاعیه) دسترسی پیدا میکند، میتواند به نقض معاملات داخلی متهم شود. همانطور که به رانت مربوط میشود، تعریف “رانت” حتی بیشتر گسترش مییابد. در واقع، هر فردی که سهام یک اوراق بهادار را بر اساس اطلاعات داخلی خریداری یا بفروشد، میتواند در معاملات رانتی مقصر باشد.
این یک تعریف کلی است که در نظر گرفته شده تا حدس بزند که افراد داخلی باید منافع شرکت را بر منافع خود ترجیح دهند.
افراد خودی که دارای اطلاعات غیر عمومی هستند، نهاد یا فردی تعریف میشود که بیش از 10٪ از سهام دارای حق رای یک شرکت سهامی عام را در اختیار دارد.
این گونه معاملات و خریدوفروش اوراق بهادار برای کسب سود مبتنی بر «اطلاعات غیرعمومی» است. اما تعریف “اطلاعات غیرعمومی” شاید مبهم باشد که به توضیح آن خواهیم پرداخت.
اطلاعات غیرعمومی چیست؟
اسرار شرکتی یا اطلاعاتی که هنوز برای سرمایهگذاران عمومی نشده است و میتواند بر تصمیمات سرمایهگذاری تأثیر بگذارد، اطلاعات غیرعمومی (داخلی) در نظر گرفته میشود که میتواند بهعنوان رانت در بورس مورداستفاده قرار گیرد. بهعنوانمثال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهدستآوردن یا ازدستدادن تعداد قابلتوجهی از شرکای تجاری، تأمینکنندگان یا مشتریان
- برنامههای استراتژیک، مانند ادغامهای پیشنهادی یا در حال انتظار
- اطلاعیههای محصول جدید
- اطلاعیههای افزایش نرخ محصولات
- تغییر مدیریت
- ثبت اختراع و تأییدیههای نظارتی
- تحقق طرحهای توسعه
- و….
برخی از نمونههای فرضی رانت در بورس که غیرقانونی هستند عبارتاند از:
- یک کارمند سطح پایین میداند که یک شرکت پس از شنیدن مکالمه بین مدیران، هدف درآمد خود را قبل از انتشار درآمد ازدستداده است. با آگاهی از این موضوع، با دوستی که سهامدار است تماس میگیرد. دوست او بر اساس این اطلاعات سهام خود را میفروشد. هم کارمند و هم دوستش قوانین معاملاتی را نقض کردهاند.
- یک کارگزار سهام، سهام یک شرکت را میخرد زیرا میداند مشتری او که برای آن شرکت کار میکند، اخیراً سهام زیادی خریده است.
- یک مقام دولتی بر اساس اطلاعات غیرعمومی که در نتیجه موقعیت خود به دست آورده سهام میخرد یا میفروشد.
رانت در بورس محدود به بازار سرمایه ایران نیست و در جهان مرسوم است. مثالی که به توضیح رانت در بورس در سطح جهانی کمک میکند مربوط به Mychal Kendricks یک بازیکن حرفهای فوتبال است.
- کندریکز بر اساس اطلاعاتی که از یکی از آشنایانش که کارگزار گلدمن ساکس بود، وارد معاملات شد و از آن خارج شد. این مورد کمی مشکوک بود زیرا Kendricks مشتری کارگزار نبود. با این وجود، به او اجازه داده شد تا به اطلاعات محرمانهای دسترسی داشته باشد که میتوانست بر قیمت اوراق بهاداری که معامله میکرد قبل از انتشار آن اطلاعات برای عموم تأثیر بگذارد. کندریک یک روز در زندان گذراند، به سه سال حبس تعلیقی و 300 ساعت خدمات اجتماعی محکوم شد.
اینها نمونههایی از معاملات رانتی، معامله غیرقانونی اوراققرضه، سهام و اوراق بهادار یک شرکت بر اساس اطلاعات غیرعمومی و محرمانهای است که از عموم مردم پنهان مانده است. این عمل ناعادلانه و غیرقانونی است و باید به هر قیمتی از آن اجتناب کرد.
هطورکلی، «اگر شخصی اطلاعات مادی و غیرعمومی در مورد واحد تجاری داشته باشد، یک شخص داخل سازمان یا شرکت نباید برای منافع شخصی در اوراق بهادار آن نهاد معامله کند». آنها در ادامه میگویند که افراد «نباید آن اطلاعات را برای خانواده، دوستان، آشنایان یا کارمندان یا پیمانکاران مستقل آن نهاد افشا کنند». بااینحال، یک فرد دارای اطلاعات ممکن است پس از انتشار عمومی اطلاعات، معاملات را انجام دهد یا درباره آن بحث کند.
البته، معامله رانت در بورس همیشه غیرقانونی نیست. ازآنجاییکه افراد داخل سازمان بهدقت در مورد نحوه خریدوفروش اوراق بهادار در شرکتهای خود نظارت و توجه میکنند، کوچکترین تصور از معامله بر اساس اطلاعات غیرعمومی ممکن است به این معنی باشد که باید در دادگاه از خود دفاع کنید. حتی اگر شما بیگناه باشید.
دفاع متداول در موارد معاملات رانتی عبارتاند از:
1. معامله امنیتی قانونی بود
گاهی اوقات، رانت در بورس میتواند قانونی باشد. بهعنوانمثال، قانون به افراد داخلی اجازه میدهد تا سهام شرکت خود را بخرند و بفروشند، مشروط بر اینکه دستورالعملهای زمانبندی مشخصی را رعایت کنند و معاملات را به طور دقیق به کمیسیون بورس و اوراق بهادار گزارش کنند.
یک وکیل میتواند پرونده شما را از نزدیک بررسی کند و از حقایق استفاده کند تا ثابت کند که تراکنش قوانین سازمان بورس را نقض نمیکند. این دفاع قدرتمند است زیرا قانون به افراد داخل سازمان اجازه دادوستد را داده است.
2. هیچ اطلاعات مادی دخیل نبود
طبق گفته کمیسیون بورس و اوراق بهادار، اطلاعات درونی هر چیزی است که میتواند به طور قابلتوجهی بر تصمیمات هر سرمایهگذار معقولی در هنگام خرید یا فروش اوراق بهادار تأثیر بگذارد. اثبات اینکه هیچ اطلاعاتی در داخل بر تصمیمات معاملاتی شما تأثیر نمیگذارد، میتواند یک دفاع قابلاعتماد در پرونده شما باشد.
3. اطلاعات مواد عمومی بود
اطلاعات رانتی فقط در صورتی جرم است که شامل اطلاعات خصوصی (غیرعمومی) باشد. بسته به پرونده شما، یک وکیل میتواند به جمعآوری شواهدی کمک کند مبنی بر اینکه اطلاعات خصوصی که تصمیمات معاملاتی شما را هدایت میکند به طور گسترده و کافی برای عموم سرمایهگذاران در دسترس بوده است.
4 عدم اطلاع از معامله غیرقانونی خودی
اگر شخصی بدون اجازه پروندههای شما را بررسی کند و بر اساس “نکته” بهدستآمده از اسناد محرمانه عمل کند، ممکن است قانون شما را مسئول نداند. شخصی که از اطلاعات برای معامله استفاده میکند احتمالاً متخلف است. همین امر ممکن است زمانی اعمال شود که فردی مکالمه محرمانه را میشنود و از اطلاعات دزدیده شده برای خرید یا فروش سهام استفاده میکند.
چه شروطی باید برای اثبات معاملات رانتی وجود داشته باشد؟
برای غیرقانونی بودن یک معامله رانتی سه شرط وجود دارد که باید رعایت شود:
- اطلاعات باید توسط یک فرد خودی (داخل شرکت) منتقل شده باشد.
- فرد یا افرادی که اطلاعات را دریافت میکنند باید بر اساس آن اطلاعات عمل کنند (معامله انجام شد باشد).
- فعالیت معاملاتی باید قبل از اینکه اطلاعات در دسترس عموم قرار گیرد، انجام شده باشد.
در بسیاری از موارد، اطلاعات مورداستفاده برای یک معامله به دانش عمومی تبدیل میشود. نکته این است که اگر فردی روزها یا هفتهها قبل از عموم مردم چیزی را متوجه شود، میتواند معاملهای را برای به حداکثر رساندن سود خود آماده کند.
چه آسیبی به دلیل رانت در بورس ایجاد میشود؟
اولین دلیل مضر بودن رانت در بورس به وظیفه امانتداری فرد خودی مربوط میشود. سؤال رایجی که پرسیده میشود این است که چرا افراد نباید از داشتن اطلاعات داخلی سود ببرند؟ پاسخ این است که آنها قرار است منافع شرکت را مقدم بر منافع خود قرار دهند. این شامل کارگزاران و تحلیلگرانی میشود که به این اطلاعات دسترسی دارند. هنگامی که باتوجهبه این اطلاعات معامله انجام میشود، آنها اجازه میدهند که از آن اطلاعات برای منافع دیگران قبل از شرکت استفاده شود.
این ایده سود بردن برخی از افراد به خصوص، منجر به دومین آسیب اساسی رانت در بورس میشود. داشتن اطلاعات نهانی در بورس ناقض اصل شفافیت است.
هنگامی که بازار بهدرستی و شفاف کار میکند، هم سرمایهگذاران خرد و هم سرمایهگذاران نهادی به اطلاعات یکسان دسترسی دارند. گاهی اوقات، از قبل میشنوید که معاملهگران خرد ادعا میکنند که بازار یک بازی تقلبی است. اگر اجازه داده میشد که معاملات رانتی بدون هیچ عواقبی ادامه یابد، حتی سرمایهگذاران خرد بیشتری اعتماد خود را به بازار از دست خواهند داد.
در چه مرحلهای دریافت اطلاعات داخلی به رانت در بورس تبدیل میشود؟
در اینجا یک مثال فرضی را باهم بررسی میکنیم. فردی یکی از مدیران شرکت XYZ است. او میداند که شرکت قصد دارد شرکت دیگری را خریداری کند و قبل از اینکه اطلاعات عمومی شود، آن اطلاعات را با خانواده و دوستان به اشتراک میگذارد.
این بهخودیخود به منزله رانت در بورس نیست. بااینحال، اگر کسی که از آن اطلاعات مطلع باشد، قبل از عمومی شدن اطلاعات، برای انجام ورود و/یا خروج از معاملات از آن استفاده کند، تبدیل به معامله رانتی میشود.
همین منطق برای کسانی که اطلاعات را دریافت میکنند نیز صدق میکند. اگر آنها به اطلاعات دریافتی عمل نکنند، این فقط اطلاعات است. اگر آنها بر اساس آن معاملات انجام دهند، آنگاه رانت در بورس محسوب میشود.
بااینحال، این امر اهمیت افشا نکردن اطلاعات توسط فرد خودی را روشن میکند. آنها ممکن است به اعضای خانواده و دوستان نزدیک خود اعتماد کنند که اخبار را مبادله نکنند. بااینحال، هنگامی که اطلاعات منتشر شد، دیگر کنترل کمتری بر اینکه چه کسی ممکن است در مورد آن بشنوند و بر اساس آن عمل کنند، دارند.
چگونه رانت در بورس میتواند قانونی باشد؟
با مثالی که مورد بحث قرار دادیم، پس چگونه رانت در بورس میتواند قانونی باشد؟ پاسخ فقط تحت شرایط بسیار محدود است.
اگرچه فروش رانتی اغلب توجه سرمایهگذاران خرد را به خود جلب میکند، اما واقعیت این است که خودیهای شرکت سهام شرکت را میفروشند و آنها میتوانند این کار را به دلایل زیادی انجام دهند که بسیاری از آنها شخصی هستند.
اطلاعات مربوط به معاملات رانتی در بسیاری از وبسایتهای مالی موجود است. بااینحال، بهترین مکان برای جستجو، پایگاهداده جمعآوری، تجزیهوتحلیل و بازیابی الکترونیکی دادهها سایت سازمان بورس است. علاوه بر این، قوانین سازمان بورس اوراق بهادار مانع از معامله رانتی سهام شرکت میشود.
با درنظرگرفتن این موضوع، زمانی که افراد داخلی شرکت سهام شرکت خود را خریداری میکنند، گویاتر است. برای انجام این کار در آن شرایط، نمیتوان سرمایهگذار را بهخاطر تصور خوببودن چشمانداز شرکت سرزنش کرد.
شناسایی سهام رانتی در بورس
میتوان از عملکرد سرمایهگذاران و افراد موفق، به عملکرد آنها پی برد که آیا این افراد معاملات خود را بر اساس رانت انجام میدهند یا برای داشتن معاملهای موفق، از تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی، روانشناسی بازار، تابلوخوانی و یا اطلاعات منتشر شده در سامانه کدال و تدان بهره میبرند.
برای شناسایی سهام رانتی در بورس ابتدا وارد سایت مدیریت بورس تهران شوید و از قسمت مشخص شده (بالا سمت چپ)، گزینه نمایش فهرست را انتخاب نمایید.
صفحهای همانند تصویر زیر به نمایش درمیآید که شامل مربع و مستطیل آبیرنگ است.
برای اطلاع از رانت در بورس، کادر مربوط به “تغییر سهام سهامداران فعال” را انتخاب کنید. در این قسمت باید با یکسری از نکات آشنا شوید:
نکات:
- فلشهای سبزرنگ نشاندهنده خریداری سهام توسط بازیگران سهم (حقوقیهای بزرگ) یا حقوقیهای بزرگ است و بالعکس، فلشهای قرمزرنگ به معنای فروش سهام است.
- هرچه فلشها در روزهای مختلف، بیشتر به سمت بالا باشد، احتمال بیشتری دارد که سهم خبر رانتی داشته باشد.
- اما نکته مهمتر، سهامی که احتمال رانت در آنها وجود دارد، معمولاً به این صورت است که سهام غیر همگروه یکدیگر را میخرند. برای مثال؛ یک همگروهی انبوهسازی، املاك و مستغلات، سهم انبوهسازی بخرد صرفاً بهمنظور افزایش قیمت آن سهم یا ایجاد رانت در آن نیست و اهمیت زیادی ندارد، بلکه احتمالاً هدف آنها حمایت از آن سهم یا گرفتن جایگاههای مدیریتی است.
اگر یک سهم خودرویی، یک سهم از گروه بانکی یا هر گروه دیگری خریداری کند، احتمالاً باهدف ایجاد رانت است یا خبرهایی از آن دارد که اقدام به چنین خریدی کرده است.
به عنوان مثال؛ در تصویر زیر، شرکت بينالملليتوسعهساختمان (ثاخت) در تاریخ 18اردیبهشت ماه، سهام شركت بيمه كوثر را خریده است؛ بنابراین، احتمال دارد که از آن سهم خبرهایی داشته باشد.
اما آیا ما باید این سهم را خریداری کنیم؟ قطعاً خیر. چرا که پیش از هر تصمیمی لازم است که تابلوی سهم از جمله سهامداران عمده آن را چک کنیم. سپس با بررسی نمودار آن (تحلیل تکنیکال) روند قیمتی سهم و تحلیل آن را مشاهده کنید و برای معامله خود حد ضرر مشخص کنید. در نهایت باتوجهبه نکات گفته شده میتوان برای خرید سهم و کسب سود، تصمیمگیری کنید.
مجازات تخلفات معاملات رانتی در بورس
نقض قوانین و تخلف در بورس میتواند برای افرادی که به اطلاعات نهانی دسترسی دارند مجزات داشته باشد که منجر به چندین سال زندان و هزاران یا میلیونها جریمه شود که این مجزات می توانند شامل مجزات حقوقی، کیفری و اداری شوند.
برخلاف ایران که برای معامله گرانی که با رانت معامله می کنند، مجازات سنگینی در نظر گرفته نشده است، در برخی کشورها مانند آمریکا مجزات سنگین تر هستند برای مثال به گفته کمیسیون بورس و اوراق بهادار، محکومان در یک پرونده معامله با اطلاعات نهانی میتوانند حداکثر 20 سال زندان و تا پنج میلیون تومان جریمه نقدی بگذرانند (25 میلیون برای نهادهایی که اوراق بهادار آنها بهصورت عمومی معامله میشود).
علاوه بر حبس و جریمههای سنگین، نهاد نظارتی میتواند برای هرکسی که قوانین معامله را نقض کند، تحریمهای مدنی اعمال کند. ممکن است متخلفان مجبور به تعطیلی شرکت ویا حتی محرومیت از معامله شوند .
اجازه ندهید هزینههای معاملات رانتی آینده، آزادی و ثروتی که بهسختی به دست آوردهاید را به خطر بیندازند.
در پایان
رانت در بورس اصطلاحی است که برای توصیف عمل غیرقانونی استفاده میشود که در آن شخصی برای تصمیمگیری در مورد خرید یا فروش یک دارایی مالی به اطلاعات متحرک بازار و غیرعمومی تکیه میکند.
بهعنوانمثال، فرض کنید که بهعنوان یک مدیر اجرایی در شرکتی کار میکنید که قصد دارد یک خرید انجام دهد. اگر اطلاعات عمومی نباشد، بهعنوان اطلاعات داخلی محسوب میشود. اگر با یک دوست در مورد آن صحبت کنید و آن شخص با استفاده از آن اطلاعات دارایی مالی را بخرد یا بفروشد یا اگر خودتان معاملهای انجام دهید، رانت در بورس محسوب میشود.
اما در نهایت همه سزاوار این هستند که حریم خصوصی شخصی آنها رعایت شود. این حق افراد است و مهم است که همه محیطها و نهادها، از جمله شرکتها، سازمانها و کسبوکارها از جمله سازمان بورس اوراق بهادار به آن عمل کنند و استفاده از اطلاعات نهانی و رانتی در بورس مورد پیگیری قرار گیرند.
دیدگاهتان را بنویسید