تا همین چند سال اخیر، اکثر مردم تنها راه پس‌انداز یا حتی سرمایه‌گذاری کردن را نگهداری پول‌های خود در بانک می‌دانستند. دلیلش هم این بود که با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری و سود سرمایه گذاری در بورس آشنایی نداشتند. مثلاً آن‌ها نمی‌دانستند که یک فرد عادی می‌تواند با سرمایه‌گذاری در واحدهای یک شرکت تولیدی، به‌اندازه دارایی خود در مالکیت آن شرکت، مشارکت کند. یا اینکه با آموزش سرمایه‌گذاری در بورس به‌اندازه دارایی خود در یک شرکت سرمایه‌گذاری سهیم شود.
همه ما عموماً به دنبال آن هستیم تا پول خود را درجایی سرمایه‌گذاری کنیم که سود بیشتری را نصیبمان کند. درعین‌حال از قانونی بودن محلی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنیم مطمئن باشیم. از دیگر نکاتی که موردنظر قرار می‌دهیم، شفافیت اطلاعات در خصوص سرمایه‌گذاری موردنظر، سرعت و سهولت نقد شوندگی سرمایه است. بنابراین به‌طور خلاصه می‌توانیم بگوییم که ازآنجایی‌که در انتخاب روش سرمایه‌گذاری، کسب سود بیشتر و حصول اطمینان از قانونی بودن و البته قابلیت نقد شوندگی سریع و راحت برای همگان اهمیت دارد، فعالیت در بازار بورس می‌تواند راه مطمئنی برای سرمایه‌گذاری و سودآوری باشد.
در ادامه به بررسی مفاهیم مهم در بازار بورس وسرمایه‌گذاری اشاره خواهیم کرد.
- مفاهیم ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک
- تشکیل سبد سهام
- روش کاهش ریسک در سبد سهام
- اهمیت چند سهمی بودن در بازار بورس
معامله در هر بازاری اعم از بازار مسکن، بازار طلا، بازار ارز و… با ریسک‌های متفاوتی همراه است. هر فرد تمایل دارد در بخشی سرمایه‌گذاری کند که امکان مدیریت ریسک معاملات در آن وجود داشته باشد تا با دید منطقی بتواند ریسک خود را به حداقل رسانده و با خیالی آسوده‌تر اقدام به سرمایه‌گذاری کند.
بورس اوراق بهادار یکی از بازارهایی است که به دلیل امکان مدیریت زیان‌های احتمالی و برآورد علمی بازده، تمایل به سرمایه‌گذاری در آن، در سال‌های اخیر توانسته توجه سرمایه‌گذاران بسیاری را به خود جلب کند. در این میان دسترسی به سود سرمایه گذاری در بورس، بدون شناخت و آموزش بورس و سرمایه گذاری امکان‌پذیر نخواهد بود. به همین منظور هر سرمایه‌گذار باید آموزش‌های موردنیاز در حوزه معاملات بورس اوراق بهادار را فراگرفته و توانایی تحلیل سهام شرکت‌های مختلف را داشته باشد. با تسلط به این موضوع فرد می‌تواند صورت‌های مالی شرکت‌های مختلف را مطالعه کرده، روند قیمت‌ها را در دوره‌های مشابه بررسی نموده و ریسک معاملات را به حداقل برساند.
مفاهیم ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک
ریسک سیستماتیک(Systematic Risk): در بازار سود سرمایه گذاری بورس به ریسکی که مربوط به‌کل بازار یا بخشی از آن می‌شود، “ریسک سیستماتیک” گفته می‌شود. این نوع ریسک که به “ریسک غیرقابل‌حذف”،”نوسان پذیری”،یا “ریسک بازار” نیز شناخته می‌شود بر کل بازار و نه‌فقط سهام یک شرکت تأثیرگذار خواهد بود. اجتناب از این نوع ریسک عملاً غیرممکن و غیرقابل‌پیش‌بینی است. ریسک سیستماتیک از طریق متنوع سازی حذف نمی‌شود، بلکه تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا استفاده از روش‌های تخصیص دارایی است.
تغییرات نرخ سود ، تورم، رکود و جنگ همه منابع ریسک سیستماتیک هستند زیرا بر روی کل بازار تأثیر می‌گذارند. ریسک سیستماتیک زمینه‌ساز سایر ریسک‌های سرمایه‌گذاری است.
با استفاده از روش‌های متنوع سازی می‌توانید بخشی از ریسک بازار را حذف یا کاهش دهید. برای مثال قرار دادن مقداری از دارایی‌هایتان در اوراق مشارکت (قرضه)می‌تواند ریسک ناشی از عملکرد شرکت‌ها در بورس را کاهش دهد.
ریسک غیرسیستماتیک (UnSystematic Risk): در بازار سود سرمایه گذاری بورس به ریسکی که مربوط به شرکت یا صنعت است و در هر سرمایه‌گذاری طبیعی است ریسک غیر سیستماتیک می‌گویند. ریسک غیرسیستماتیک که به “ریسک خاص”، “ریسک قابل حذف” یا “ریسک باقی‌مانده” هم شناخته می‌شود نیز می‌تواند از طریق متنوع سازی کاهش یابد. با سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های مختلف از صنایع متفاوت، همچنین داشتن اوراق بهاداری مثل اوراق مشارکت، سرمایه‌گذاران تأثیر کمتری از یک رخداد یا تصمیم که تأثیر زیادی در یک شرکت، صنعت یا نوع سرمایه‌گذاری دارد، خواهند دید. ورود رقیب جدید به بازار، تغییر در مقررات دولتی، تغییر مدیریت با برگشت محصول از موارد ریسک‌های غیر سیستماتیک هستند.
متنوع سازی یک روش مدیریت ریسک است که انواع مختلفی از سرمایه گذاری ها را در یک غالب ترکیب می‌کند. درواقع مجموعه‌ای از انواع مختلف سرمایه گذاری‌ها به‌طورمعمول، سود بالاتری تولید خواهد کرد و ریسک کمتری از سرمایه‌گذاری متمرکز به همراه خواهد داشت.
پس از شناخت مناسب هر یک از ریسک‌های معاملاتی در بورس اوراق بهادار و اتخاذ مناسبت‌ترین روش کنترلی برای آن‌ها، ما باید سبدی متشکل از سهام صنایع و شرکت‌های مختلف تشکیل دهیم تا از این طریق نیز بخشی از ریسک معاملاتی خود را به حداقل برسانیم؛ برای مثال اگر ما سهام ۵ شرکت دارویی را داشته باشیم، اگر صنعت داروسازی با مشکلی مواجه شود، کل پرتفوی ما متأثر از این اتفاق شده و ضرر ما بسیار بیشتر از زمانی خواهد بود که در صنایع مختلف سرمایه‌گذاری می‌کردیم؛ بنابراین توصیه می‌شود که سبد سهام خود را از سهام شرکت‌های مختلف که نسبت به آن‌ها اطلاعات مناسبی داریم، انتخاب کنیم و با این کار ریسک پرتفوی خود را به حداقل رسانیم؛ البته چنانچه در ادامه نیز خواهیم گفت نوع انتخاب سهام در سبد دارایی به دیدگاه و افق زمانی ما در کسب سود سرمایه گذاری در بورس بستگی دارد.
حال اگر بپذیریم که تنوع‌بخشی به سبد سهام به‌منظور دستیابی به سود سرمایه گذاری در بورس ضروری است سؤال بعدی این است که چند سهم در سبد سرمایه‌گذاری خود نگه‌داریم؟پاسخ دقیق به این سؤال بستگی زیادی به نوع آموزش بورس و سرمایه گذاری و شرایط خاص هر سرمایه‌گذار مانند افق سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری دارد.
طبیعتاً هرچه افق سرمایه‌گذاری شما طولانی‌تر باشد می‌توانید ریسک بیشتری را تحمل‌کنید و درصورتی‌که تعداد کمی سهم در سبد خود داشته باشید و متحمل زیان شوید، فرصت جبران زیان برای شما وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر قرار است در کمتر از یک ماه آینده ازدواج کنید، پس‌انداز کوچکتان را نباید تنها در یک یا دو سهم نگه‌دارید زیرا امکان زیان قابل‌توجه در بازه زمانی کوتاه وجود دارد و بنابراین اگر تصمیم به سرمایه‌گذاری در بورس دارید، بهتر است سبد سهام متنوعی انتخاب کنید.
میزان ریسک‌پذیری شما نیز یک فاکتور مهم است. مطالعات حوزه مالی نشان می‌دهند هرچه ریسک‌پذیری فرد کمتر باشد نارضایتی ناشی از یک زیان مشخص (مثلاً ۲۰ درصد زیان) نسبت به رضایت ناشی از همان میزان سود (یعنی سود ۲۰درصد) بیشتر است، به‌عبارت‌دیگر فرد بیشتر نگران کاهش احتمال زیان است تا افزایش احتمال کسب سود.
در چنین شرایطی، شاید یاد این جمله معروف بیفتید «همه پول‌هایت را در یک جیب نگذار»، این جمله بخش دائمی توصیه‌های ایمنی است که پدرانمان پیش از مسافرت می‌گویند یا اگر خودمان پدر باشیم به فرزندمان توصیه می‌کنیم.
هیچ‌یک از ما از اینکه فروشگاه نزدیک منزلمان هم عینک آفتابی و هم چتر می‌فروشد، تعجب نمی‌کنیم، اما وقتی نوبت به سرمایه‌گذاری در بورس می‌رسد حاضریم تمام پس‌انداز زندگی‌مان را به توصیه یک دوست یا بر اساس فلان شایعه در یک سهم بگذاریم. جالب است بدانید که عدم تنوع‌بخشی کافی به سبد سهام پدیده‌ای است که حتی در بازارهای توسعه‌یافته نیز به‌وفور یافت می‌شود و مطالعات مختلف نشان داده‌اند که تعداد سهامی که سرمایه‌گذاران در سبد خود نگه می‌دارند بسیار کمتر از آن است که مبانی علمی توصیه می‌کنند. این رقم در آمریکا به‌طور متوسط حدود ۳ تا ۴ سهم است که با توجه به حدود ۳۰۰۰ شرکتی که تنها در بورس نیویورک یا NYSE وجود دارند، بسیار ناچیز است.
وارن بافت جمله معروفی دارد که می‌گوید: «تخم‌مرغ‌های خود را در سبدهای مختلف قرار ندهید. همگی را در یک سبد بگذارید اما از آن به‌خوبی مراقبت کنید!» اگر فکر می‌کنید شما هم به‌خوبی وارن بافت می‌توانید تخم‌مرغ‌های خوب را شناسایی کنید و از سبد تخم‌مرغ‌ها به‌خوبی مراقبت کنید نیازی به متنوع سازی ندارید؛ در غیر این صورت این جمله را با همان سبک قدیمی در راستای آموزش بورس و سرمایه گذاری به خاطر بسپارید:” همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نگذارید.
شاید بپرسید با افزایش تعداد سهام تا چه حد بازده سبد سرمایه‌گذاری به بازده شاخص کل بورس نزدیک می‌شود. این مسئله ازآنجا اهمیت دارد که در کشور ما سرمایه‌گذاران گزینه‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در سبدی نزدیک به‌کل بازار ندارند. در بازارهای توسعه‌یافته سرمایه‌گذاران طیف وسیعی از صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETFs) و صندوق‌های شاخصی (index funds) دارند، اما در کشور ما صندوق قابل معامله در بورس وجود ندارد و تنها یک صندوق شاخصی راه‌اندازی شده است. بنابراین سرمایه‌گذاران ناچارند خود در سبد سرمایه‌گذاری‌شان تنوع لازم را ایجاد کنند تا به سود سرمایه گذاری در بورس دست بیابند.
در انتخاب گزینه‌های مختلف برای سرمایه‌گذاری صرفاً توجه به ریسک و بازده یک سهم کافی نیست و در حالتی که سرمایه‌گذاری در تعداد زیادی سهام صورت گیرد، می‌توان از توزیع دارایی در سهام مختلف برای کاهش ریسک و افزایش بازده بهره برد.
مبنای روش MPT (نظریه مدرن سبد سهام ) بر پایه این استدلال استوار است که احتمال خطر از دست دادن سرمایه یا سود یک نوع سهام در بازار بسیار بیشتر از مجموعه یا ترکیب سهام است. لذا قاعدتاً سرمایه‌گذار حرفه‌ای نباید تمامی سرمایه خود را دریک قلم دارایی سرمایه‌گذاری کند ( و منطق اقتصادی نیز این را تائید می‌کند ) . بلکه بایستی آن را در مجموعه‌ای از سهام یا دارائی‌ها سرمایه گذاری کند که این مجموعه به پرتفوی معروف است. پرتفوی یا سبد سهام متشکل از سهام متعدد شرکت‌هایی است که در شرایط عادی احتمال کاهش بازده همه دارائی‌ها تا حدودی به صفر نزدیک است.
برای اکثر سرمایه‌گذاران، ریسک خرید تک سهم، کسب بازدهی کمتر از انتظار است و یا به‌عبارت‌دیگر انحراف از بازدهی میانگین است (هر سهمی به‌نوبه خود دارای انحراف معیاری از میانگین است که در این تئوری به آن ریسک اطلاق می‌شود.) در حقیقت ریسک خرید سبد سهام با توزیع مناسب، بسیار کمتر از ریسک خرید یک سهم است. پائین بودن ریسک داشتن سهام مختلف به جای یک سهم به این دلیل است که ریسک سهام مختلف با یکدیگر فرق دارد.
به‌عنوان‌مثال فرض کنید سبد سهامی از دو سهم که یکی در حالت افزایش نرخ بهره بانکی و دیگری در حالت کاهش نرخ بهره سود می‌دهد، تشکیل‌شده باشد. این سبد در هر حالتی فارغ از اینکه نرخ بهره افزایش یا کاهش یابد، سود می‌دهد. درواقع مارکوویتز نشان داد سرمایه گذاری تنها انتخاب سهام نیست بلکه انتخاب ترکیب مناسبی از سهام است.
در روش MPT مجموعه تلاش‌ها معطوف به این است که بازده پرتفوی فرد سرمایه گذار به بازده بازار نزدیک گردد و در وضعیت مطلوب، بازدهی بیشتر از آن به دست آورد. در این حالت پرتفوی کل بازار یک شاخص ارزیابی است که ریسک آن نیز با شاخص بتا (Beta)محاسبه می‌شود. این تحلیل کاربرد زیادی در آنالیز ریسک و تجزیه‌وتحلیل بازار دارد و مبنای کار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای محسوب می‌شود.
ریسک در سبد سهام
هدف و تلاش اغلب کسانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند دستیابی به سود سرمایه گذاری در بورس می‌باشد. یکی از باورهای غلطی که برخی مواقع گریبان گیر سهامداران می‌شود، این است که آن‌ها در کارگزاری‌ها و یا حتی گروه‌های تلگرامی و دیگر شبکه‌های اجتماعی با افراد به‌ظاهر خبره‌ای آشنا می‌شوند که اصطلاحاً به دیگران سیگنال ارائه می‌کنند! این موضوع سبب می‌شود تا این دسته از سهامداران صرفاً بر اساس نظرات افراد به‌ظاهر خبره اقدام به خریدوفروش نمایند، بدون آنکه علت این خرید با فروش را بدانند. این نحوه خریدوفروش ۲ مشکل عمده را در پی خواهد داشت:
- با این شیوه سهامداران روش درست و منطقی آموزش بورس و سرمایه‌گذاری و معاملات را که متکی بر اصول خاص و تحلیل است را فرا نخواهند گرفت.
- این روش معامله موجب ایجاد جو هیجانی در بازار شده و به افزایش حبابی یا کاهش بی‌رویه قیمت سهام منجر می‌شود.
با این اوصاف پیشنهاد می‌شود که سهامداران تلاش کنند با افزایش دانش بورسی و مهارت تحلیلی بورسی خود در کنار مشاوره افراد خبره ریسک معاملاتی خود را به حداقل رسانده و سود کسب کنند. شایان‌ذکر است شرکت‌های مشاوره‌ای در حوزه تحلیل بورس مانند مجموعه همیار سرمایه، گروهی از تحلیل‌گران برجسته را در اختیاردارند که تحلیل‌های به‌روز و اختصاصی را در اختیار سهامداران قرار می‌دهند و این امر موجب شده تا تحلیل این شرکت‌ها از اعتبار بیشتری نیز برخوردار باشد.
جمع‌بندی:
آگاهی و افزایش دانش و مهارت اولین گام در هر سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. برای مواجهه کمتر با انواع ریسک آموزش‌های حرفه‌ای و تهیه یک کتاب آموزش بورس توصیه می‌شود. به‌طور مثال می‌توانید کتاب ” مردد بودن کافی است، سرمایه‌گذاری در بورس را شروع کنید” ، نوشته خانم مهرناز سلطانی را تهیه کنید.
برای سود سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار هیچ‌وقت دیر نیست؛ شما می‌توانید با ارتقای سطح دانش خود نسبت به بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری مطمئن و پرسودی را برای خود رقم بزنید. اما برای حضور مناسب و استراتژیک در این بازار باید باورهای غلط را کنار گذاشته و با تکیه‌بر تحلیل‌های مناسب اقدام به خرید سهام و سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار کنید.
به یاد داشته باشید که پرهیز از معاملات هیجانی، بی‌اعتنایی به جوسازی‌ها و شایعات و استفاده از مشاوره افراد آگاه و دارای مجوز هم می‌تواند ما را در دستیابی به اهداف و کسب سود یاری رساند و هم بازار سرمایه را به‌عنوان محیطی امن و پویا به دیگران معرفی کند.
سلام من تازه وارد بورس شدم و ۱۴ تا سهم خریدم که برای هر کدومش از افراد خبره مشورت گرفتم اما همه به من میگفتن حدود ۵ تا سهم کافیه و من نمیدونم آیا اشتباه کردم یا نه بالاخره آیا باید سهامی که میگن خوبه رو بخرم یا سعی کنم همون قبلی ها رو اضافه کنم حتی اگر سودش از اوتی که پیشنهاد شده کمتر باشه لطفا بگین چند سهم در پورتفوی باید داشته باشیم؟ ممنون