کشورهای مختلف دارای واحد پول‌های متفاوتی هستند. به‌طور مثال در ایالات‌متحده آمریکا دلار، در ایران ریال، در انگلستان پوند، در ژاپن ین، در روسیه روبل و در برخی کشورهای اروپایی یورو در جریان و رایج است. اگر این کشورها بخواهند با یکدیگر مبادلات تجاری و مالی داشته باشند، می‌بایست بهای کالاها و خدماتی را که وارد کرده‌اند، به پول همان کشور پرداخت کنند. به‌طور مثال اگر ایران از انگلستان اتومبیل وارد کند، باید بهای آن را به پوند پرداخت نماید. در چنین شرایطی است که واردکننده ایرانی باید در بازار ارزهای جهانی، ریال بدهد و پول کشوری را که از آن کالا وارد کرده است، دریافت نماید.
درواقع بازار ارز یک بازار بین‌المللی است که در آن پول یک کشور می‌تواند با پول کشورهای دیگر مبادله شود. نظیر هر بازار دیگر، در بازار ارزهای جهانی نیز نرخ ارز بستگی به عرضه و تقاضای آن دارد. تعداد واحدهای پول داخلی برای خرید یک واحد پول خارجی را نرخ ارز می‌گویند که در بازار ارز و به‌وسیله عرضه و تقاضای ارز تعیین می‌شود.
به خاطر گسترش ارتباطات الکترونیکی و به هم پیوستن شبکۀ بانکی تمـام جهـان تنها با در اختیار داشتن یک سیستم کامپیوتر، اینترنـت پرسرعت و نرم‌افزار مربوطه؛ می‌توان از ابتدا تا انتهای هفته به بازار ارزهای جهانی دسترسـی داشـته و در هر وقتی از شبانه‌روز با اعمال استراتژی و راهکارهای مختلف علمی با تحلیل بازار ارز و سرمایه‌گذاری روی ارز از این بـازار سـود گرفت.
در ادامه این نوشتار می‌خواهیم ضمن بررسی روش‌های علمی تحلیل بازار ارز به نکاتی درباره ارزهای جهانی و سرمایه‌گذاری روی ارز اشاره‌کنیم.

• روش‌های علمی تحلیل بازار ارز

• مدیریت سرمایه و ریسک در بازار ارز

• انواع ریسک در بازار سرمایه‌گذاری روی ارز

روش‌های علمی تحلیل بازار ارز

وقتی از تحلیل بازار حرف می‌زنیم، مهم نیست به تحلیل بازار بورس فکر می‌کنیم یا تحلیل بازار خودرو و هدف ما ارزیابی بازار مسکن است یا ارزیابی بازار ارز. از تحلیل بازار سیر تا تحلیل بازار سکه و از تحلیل بازار خوراکی‌ها تا تحلیل بازار پوشاک، همگی را می‌توان در چهارچوب قواعد و اصولی مشترک (یا لااقل مشابه) موردبررسی قرارداد. بنابراین ابتدا به بررسی روش‌های تحلیل بازار ارز می‌پردازیم.

به‌طورکلی سه روش برای تحلیل در بازار وجود دارد:

1. تجزیه و تحلیل تکنیکال
   تحلیل تکنیکال چهارچوبی است که معامله گران با استفاده از آن به مطالعه تغییرات قیمتی می‌پردازند .از نظر تئوریک یک فرد می‌تواند با مشاهده تغییرات قیمت‌های تاریخی، شرایط معاملاتی کنونی و تغییرات بالقوه قیمتی را مشخص کند. دلیل اصلی استفاده از تحلیل تکنیکال این است که فرض می‌شود که تمام اطلاعات کنونی بازار در قیمت‌ها منعکس‌شده است. اگر تمام اطلاعات موجود، در قیمت منعکس‌شده باشد پس تنها با توجه به قیمت می‌توان معامله کرد. درواقع تحلیل گران تکنیکال به این ضرب‌المثل که “تاریخ تکرار می‌شود” اعتقاددارند. به اعتقاد آن‌ها اگر سطح قیمتی درگذشته مقاومت یا حمایتی ایجاد کرده باشد در آینده نیز می‌تواند همین کار را بکند.
2. تجزیه‌وتحلیل بنیادی
   تحلیل بنیادی روشی برای نگاه به بازار با استفاده از تحلیل نیروهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تأثیرگذار بر عرضه و تقاضای یک دارایی است. استفاده از عرضه و تقاضا به‌عنوان شاخصی که مسیر حرکت قیمت را تعیین می‌کند آسان است. سخت‌ترین بخش این کار تحلیل تمام عوامل تأثیرگذار بر عرضه و تقاضاست. یک تحلیل‌گر بنیادی باید بتواند دلیل اینکه چرا و با چه قطعیتی رویدادهای مختلف( مانند افزایش نرخ ارز) بر اقتصاد یک کشور و سرانجام عرضه و تقاضای یک دارایی تأثیر می‌گذارد را تعیین کند.
   تحلیل بنیادی سنتی‌ترین روش و به‌نوعی مهم‌ترین روش تحلیلی در بازار سرمایه است. در این تحلیل به بررسی صورت‌های مالی شرکت پرداخته می‌شود و تمامی عوامل تأثیرگذار بر سود و زیان شرکت موردبررسی قرار می‌گیرد به‌این‌ترتیب که از عوامل کلی شروع کرده و به عوامل جزئی می‌رسیم. با استفاده از تحلیل بنیادی شناخت کاملی نسبت به آینده شرکت و صنعت پیدا می‌کنیم و درنهایت نتیجه این تحلیل به تصمیم‌گیری درباره اینکه آیا در این شرکت سرمایه‌گذاری انجام دهیم یا خیر کمک بسزایی می‌کند. بنابراین این روش تحلیلی را باید در اولویت قرارداد و پس از اطمینان درباره وضعیت بنیادی شرکت و تعیین پیش‌بینی سود شرکت یا یک ارز و یا یک سهم و هدف قیمتی سهام آن ، باید در آن سرمایه‌گذاری کرد.
3. تجزیه‌وتحلیل تمایلات یا روانشناسی بازار
   پیش‌تر گفتیم که ازنظر تئوریک، قیمت، تمام اطلاعاتی که در بازار در دسترس است را منعکس می‌کند. متأسفانه برای معامله گران، این نکته آن‌قدرها هم ساده نیست. بازارها تمامی اطلاعات را به همین سادگی منعکس نمی‌کند. مخصوصاً در بورس و فرا بورس که ما با آن کارداریم. هر معامله‌گر در مورد عملکرد بازار عقیده و توضیح خود را دارد. اما بازار منعکس‌کننده احساسی است که اکثریت معامله گران در مورد بازار دارند. افکار و عقاید معامله گران، که در معامله‌ای که انجام می‌دهند منعکس می‌شود، به شکل‌گیری احساسات و تمایلات کلی بازار کمک می‌کند. اما مشکل اصلی این است که یک معامله‌گر هرچقدر هم نسبت به یک معامله خاص اعتقاد داشته باشد نمی‌تواند بازار را مطابق میل خود حرکت دهد. بنابراین اینکه احساسات کلی بازار مثبت است یا منفی باید در نظر گرفته شود. و درنهایت، یک معامله‌گر باید بتواند احساسات کلی بازار را در استراتژی معاملاتی خود وارد کند.

حوادث و بلایای طبیعی مثل زلزله ، سیل ، طوفان‌های مهیب و مخرّب بسـته به میزان بزرگی و محدوده جغرافیائی که در آن رخ‌داده‌اند و میزان خساراتی که وارد کرده‌اند نیز تأثیرات منفی خود را بر روی قیمت‌ها در بازارهای جهانی علی‌الخصوص بازار ارز خواهند گذاشت .

مطالعه درباره نرخ‌های قبلی و روند فعالیت بازار ارزهای جهانی به‌منظور پیش‌بینی تغییـرات قیمت در آینده با استفاده از ابزار فنی، تعریفـی از روش تحلیـل تکنیکـال در بـازار هست ، اما در زمان سرمایه‌گذاری روی بارز ارز باید بدانید که نوسان قیمت به‌صورت اتّفاقی رخ نمی‌دهد و الگوهای پیشینِ تغییـرات قیمت تمایل به تکرار دارند . بنابراین کوشش برای ورود به بازار و انجام معاملـه بدون داشتن اطّلاعانی از قیمت‌های تاریخی و جاری اگرنه محال اما بسـیار سـخت است . تحلیل تکنیکی فرآیند آنالیز تاریخ بازار ازلحاظ بالاترین و پایین‌ترین قیمت‌ها در طول دوره معاملات است .

مدیریت سرمایه و ریسک در بازار ارز

تمامی سرمایه‌گذارانی که امروزه به‌صورت جهانی و بین‌المللی سرمایه‌گذاری می‌کنند در تبدیل سود ناشی از تجارت جهانی و بین‌المللی به پول رایج کشور خود با ریسک نرخ ارز مواجه هستند. می‌توان گفت ریسک نرخ ارز، ریسک ناشی از تغییر در بازده اوراق بهادار درنتیجه نوسانات ارزهای خارجی است. به ریسک نرخ ارز، ریسک ارزهای خارجی نیز گفته می‌شود.
با توجه به نوسانات شدید نرخ ارزهای جهانی در کشور طی سالیان گذشته و آسیبی که بسیاری از بنگاه‌های داخلی از آن دیدند، شناسایی ریسک نوسانات نرخ ارز و تحلیل بازار ارز و بررسی راهکارهای مدیریت آن ضروری است. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد نوسانات نرخ ارز از سه کانال عمده ریسک تبدیل، ریسک معاملاتی و ریسک اقتصادی فعالیت‌های اقتصادی بنگاه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این مورد شرکت‌های خارجی جهت پوشش ریسک هر یک از آن‌ها از ابزارهای مختلفی به‌ویژه پوشش ریسک عملیاتی و مالی استفاده می‌کنند. ازاین‌رو شرکت‌های داخلی با توجه به تنوع ابزارهای مدیریت ریسک و وجود بسترهای لازم در کشور برای پیاده‌سازی آن‌ها، می‌توانند با شناسایی و ارزیابی این نوع ریسک، از آن‌ها استفاده کنند.

انواع ریسک در بازار سرمایه گذاری روی ارز

ریسک نوسانات نرخ ارز به خطر بالقوه‌ای اطلاق می‌شود که طی آن نوسانات نرخ ارز، عملکرد مالی بنگاه را از طریق تغییر شرایط حساب‌های مالی یا جریان نقدی بنگاه تحت تأثیر قرار می‌دهد و به‌گونه‌ای موجب ایجاد نا اطمینانی از میزان دریافتی‌ها و پرداختی‌های آینده برای بنگاه می‌شود .ازاین‌رو این نا اطمینانی به‌منزله «ریسک» تلقی می‌شود و در سال‌های اخیر، پژوهشگران این موضوع را هم از منظر مبانی نظری و هم به‌صورت تجربی موردبررسی قرار داده‌اند. مطالعات نظری انجام‌یافته به بررسی انواع مختلف ریسک نرخ ارز بنگاهی و ارتباط این ریسک‌ها باارزش بازاری بنگاه پرداخته‌اند. مطالعات تجربی نیز روش‌های مختلف مدیریت ریسک ارز در کشورهای مختلف را بررسی کرده‌اند. در ادامه به مطالعه سه ریسک عمده نوسانات نرخ ارز شامل ریسک تبدیل، ریسک معامله و ریسک اقتصادی پرداخته می‌شود.

• ریسک تبدیل
  در یک تعریف کلی، ریسک تبدیل ریسکی است که به‌صورت تغییر در ارزش اقلام ترازنامه‌ای بنگاه‌ها اعم از تغییر در ارزش پولی دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه و همچنین تغییر در سایر صورت‌های مالی مرتبط ظاهر می‌شود. ریسک تبدیل ریسکی است که در زمان تبدیل ارزش این اقلام از یک ارز به ارز دیگر آشکار می‌شود. به طور مثال در زمانی که پول ملی به پول خارجی یا پول خارجی به پول ملی تبدیل می‌شود.
• ریسک معاملاتی
  در یک تعریف کلی از ریسک معاملاتی، این نوع ریسک برخلاف ریسک تبدیل که در یک مقطع زمانی (انتهای سال مالی) رخ می‌دهد، به‌صورت پیوسته بر جریان نقد و عملیاتی بنگاه‌ها به‌ویژه در دو بخش واردات نهاده و مواد اولیه و صادرات محصولات بنگاه‌ها تأثیر می‌گذارد. در ادبیات مالی این ریسک محور اصلی مدیریت ریسک به شماره می‌آید. درواقع ریسک مذکور، یک ریسک جریان نقدی است که شرکت در حین تبدیل جریان نقدی پول خارجی خود به پول ملی با آن روبه‌رو می‌شود.
  شرکت‌های صادرات محور که بخش اعظمی از منابع موردنیاز خود را از داخل تأمین می‌کنند، یا شرکت‌هایی که بخش اعظمی از مواد اولیه خود را از خارج تأمین می‌کنند و محصولات خود را در داخل به فروش می‌رسانند از این ریسک تأثیر بیشتری می‌پذیرند.
• ریسک اقتصادی
  ریسک اقتصادی تأثیر بلندمدت نوسانات نرخ ارزهای جهانی بر جریان نقدینگی و در حالت کلی ارزش بازاری شرکت را منعکس می‌کند. نوسانات بلندمدت نرخ ارز، تأثیر عمیقی بر جریان نقدی شرکت برجای می‌گذارد، زیرا این امر می‌تواند توانایی شرکت را در ایجاد جریان نقدی از طریق تأثیر در سطوح فروش، قیمت‌ها و هزینه نهاده‌ها متأثر سازد. ارزش بلندمدت بازاری شرکت نیز از طریق تغییرات نرخ ارز تهدید می‌شود. درواقع تغییرات تورمی ناشی از نوسانات نرخ ارز نیز حتی در صورت وجود همبستگی کامل میان آن‌ها، موجب خنثی شدن اثر تورم بر جریان نقدی نخواهد شد. به‌عبارت‌دیگر اگر معادل افزایش درصد نرخ ارز، قیمت محصولات تولیدی شرکت نیز به همان اندازه افزایش یابد نرخ ارز واقعی ثابت باقی بماند، اثرات بلندمدت جریان نقدی شرکت بازهم با «ریسک خرید» و «ریسک رقبا» روبه‌رو خواهد شد.
• مدیریت ریسک ارز
  اگرچه ریسک نوسانات نرخ ارز یکی از ریسک‌های عمده برای شرکت‌هایی است که در عرصه بین‌المللی فعالیت می‌کنند، اما مدیریت آن‌هم یکی از مؤلفه‌های کلیدی در مدیریت و سواد مالی به شمار می‌آید. در این مورد هدف شرکت حداقل سازی زیان ناشی از نوسانات نرخ‌های ارز و حداکثر کردن درآمد حاصل از این نوسانات است.قبل از معرفی ابزارهای مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری روی ارز، لازم است به بررسی تفاوت ارز با سایر دارایی‌های مالی پرداخته شود و با این آگاهی به تحلیل ابزارهای مدیریت ریسک پرداخته شود.

علاوه بر سه ریسک عمده‌ای که از نوسانات نرخ ارز مشتق می‌شوند، در فضای کسب‌وکار واحدهای تولیدی، نوسانات نرخ ارز، احتمال تشدید سایر ریسک‌هایی را که شرکت‌ها با آن‌ها مواجه هستند نیز ممکن می‌سازد.

در ادبیات اقتصادی دارایی‌های مالی به مجموعه‌ای از دارایی‌های مولد نظیر سهام و املاک و دارایی‌های مالی نقد (پول) و ارز طبقه‌بندی می‌شوند. البته طلا نیز اگرچه در گروه دارایی مالی نقد قرار نمی‌گیرد اما در گروه دارایی مولد نیز جایی ندارد. نوسانات قیمت دارایی‌هایی نظیر سهام، املاک و طلا بیشتر متأثر از ریسک‌های نظام‌مند است، که یکی از این ریسک‌ها نوسانات نرخ ارز است. درواقع با ایجاد نوسان در نرخ ارز، اثر آن در قیمت سایر دارایی‌های مالی نیز مشاهده می‌شود. البته این رابطه یک‌طرفه نیست از نرخ ارز به سایر دارایی‌هاست. بنابراین یکی از پیش‌نیازهای مدیریت ریسک سایر دارایی‌های مالی، مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز است. این در حالی است که برای مدیریت ریسک نرخ ارز نیازی به مدیریت ریسک سایر دارایی‌های مالی نیست. ازاین‌رو مدیریت ریسک نرخ ارز در میان دارایی‌های مالی جایگاه ویژه‌ای دارد. از سوی دیگر با توجه به اینکه ارز به‌عنوان عامل تجارت خارجی محسوب می‌شود، نوسانات آن تأثیر بنیادی بر بخش واقعی اقتصاد کشورها دارد و از این دیدگاه نیز اهمیت مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز قابل‌توجه است. ازاین‌رو در مقام مقایسه ابزارهای مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز، با توجه به اهمیت نرخ ارز در اقتصاد کشور از یکسو و وابستگی ریسک نوسانات مدیریت ریسک این دارایی، قیمت‌های سایر دارایی‌های مالی به نوسانات نرخ ارز از سوی دیگر، طیف وسیعی از راهکارها را می‌طلبد .

در روش‌های پیاده‌سازی مدیریت ریسک ، اختلاف معنی‌داری میان شرکت‌های آمریکای شمالی با سایر مناطق جهان وجود دارد؛ چراکه واحد پول ملی و بین‌المللی شرکت‌های فعال در این عرصه یکسان است. مدیریت این ریسک برای سیستم حسابداری شرکت‌های آسیای شرقی و اقیانوسیه بسیار مهم و دقیق است.