بورس کالا چیست ؟ 0 تا 100 نحوه خرید و فروش در بورس کالا ایران

بورس کالا چیست؟ بورس کالا، يك بازار كاملا منسجمی بشمار مي‌رود که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالا و محصولات خود را در آن عرضه می‌کنند و کالای عرضه شده پس از کارشناسی و قیمت‌گذاری به واسطه کارشناسان بورس کالا، به خریداران محصول مورد نظر عرضه می‌شود.

در بورس کالا اغلب محصولات به شكل خام و فرآوری نشده‌اى مثل بورس کالا زعفران ، فلزات، پنبه، گندم، برنج و… تبادل می‌شوند. یکی از امتيازات بزرگ بورس کالا، وجود نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده در بازار هست که همه‌ي تولیدکنندگان كالا، مصرف‌کنندگان اين كالا و همچنين تجار کالا با حضور این نهادها در بازار بورس كالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم به خوبي برخوردار می‌شوند.

بررسی پروسه ايجاد و توسعه بورس‌های کالا در جهان حكايت از آن دارد که این‌گونه از بازارها در زمينه اقتصاد بين‌المللي از قرن ۱۹ به بعد براي پاسخ‌ دادن به بعضي از نیازمندی‌های اقتصادی يا در برخي از اشكال براي رفع تنگناها و موانع در بازار کالاهای مختلف بوده است.

مي‌توان گفت نارسایی‌های بازارهای سنتی و پيشا صنعتي در شکل‌ نوسانات دروغين و عدم شفافیت حاكم در بازار در کشف قیمت و نبود تضمین‌های كاربردي برای معامله‌ كنندگان از مهم‌ترین دلایل ايجاد بورس‌ کالا در اغلب کشورهای جهان بوده است.

همانطور كه گفته شد در بورس کالا اغلب کالا و محصولات به طور خام و فرآوری نشده چون فلزات، پنبه، گندم، برنج و… معامله می‌شوند. در چنین جوي كه حاكم بر بورس‌ کالا است و استفاده كردن از ابزارهای مشتقه در بازار كمك به ايجاد یک نظام منسجم و منظم براي دادوستد و همچنين توزیع کالاها در ساير كشورها منجر به اين شده تا راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها آسان شود.

به همين خاطر سرمايه‌گذاري در بورس كالا به يكي از روش‌هاي مرسوم براي تامين سرمايه و افزايش دارايي شده است. در ادامه قرار است تا مراحل سرمايه گذاري در بورس كالا را باهم مرور كنيم.

باتوجه به مواردي كه در بالا گفته شد، در حال حاضر صدها بورس کالای مدرن در اغلب نقاط دنيا ايجاد گشته است که از قدیمی‌ترین اين‌ها می‌توان به بورس مشهور و تجاری شیکاگو(CME) با چيزي بالغ‌بر  ۱۷۰ سال سابقه در اين زمينه، بورس فلزات لندن(LME) با ۱۳۰ سال سابقه، بورس کالای نیویورک(NYMEX)، بورس کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای شانگهای(SHFE)، بورس کالای هند(MCX) اشاره داشت.

البته در بورس كالا هر كالاي خامي قابليت مبادله شدن را دارد از زعفران تا فلزات اساسي از جمله معاملات طلا در بورس و… كه در واقع شاهد انواع بورس کالا در هر كشوري هستيم.

چه افرادي به بورس کالا مي‌روند؟

دسته نخست افرا دي هستند كه تمايل دارند از ريسک نوسان كاذب قيمت‌هاكه مدام در حال بالا و پايين رفتن است در پناه باشند. به بيان ديگر بورس‌ كالا به عنوان عنصرص مهم برای کاهش ریسک توليدكنندگان كالا و همچنين مصرف‌ كنندگان عمده در بازار به حساب مي‌آيد.

دسته دوم علي رغم گروه نخست، سعي مي‌كنند تا از نوسانات قيمتبه نفع خودشان استفاده كنند و سود خودشان را به حداكثر رسانند. در بورس‌ كالا، اين دسته را با نامى تحت عنوان سوداگران (Speculator) مي‌شناسند.

 تاريخچه بورس کالا در ایران

در ادامه راه تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه كشور، که مطابق با آن‌ شورای عالی بورس وظيفه داشت تا با راه‌اندازی و گسترش بورس‌ کالا در ایران آن را به پيش ببرد، بورس فلزات در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ ( به عنوان اولين بورس کالایی در ایران) و بورس کالا و محصولات کشاورزی در شهریور ماه سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کردند.

تحت عنوان قانون بازار بورس و اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و همچنين با مصوب كردن شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ماه سال ۱۳۸۵  بود كه با تركيب بورس فلزات و بورس کالا و محصولات کشاورزی ايجاد شد و بعد از پذیره‌نویسی و تشكيل مجمع عمومی، از مهر ماه سال ۱۳۸۶ شروع به فعاليت تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار کرد.

ذكر اين نكته لازم است كه ارکان شرکت بورس کالای ایران در حال حاضر عبارتند از: مجمع عمومی، هیئت مدیره، مدیرعامل، بازرس/حسابرس

 انواع قرارداد در بورس كالا كدامند؟

تمامي معاملات در بورس کالا به شكل قراردادهايى با  استاندارد بالا صورت می‌پذيرد. بيشتر قراردادهاي نقدی، سلف، نسیه، آتی، اختیار معامله، صلح و معاوضه برای افرادي كه به داد و ستد كالا و محصول مي‌پردازند، وجود دارد. این قرارداد ها شباهتی با بورس انرژی نیز دارد که می توانید جهت آشنایی بیشتر مقاله ” بورس انرژی و برق چیست ” را مطالعه نمایید.

بورس کالا، در واقع بازار منسجم و منظمي است که تعداد زیادی از افراد عرضه‌کننده، کالاهايشان را در آن عرضه می‌کنند و کالای مورد نظر بعد از بررسی‌های کارشناسانه و قیمت‌گذاری توسط همين كارشناسان، به خریداران عرضه می‌گردد. حال كه فهميديم بورس كالا چيست؟ برای داد و ستد در بورس کالا يك دسته مراحل وجود دارد که در ادامه به آنها مي‌پردازيم.

1. مراجعه به یک کارگزار بورس براى گرفتن کد بورسی معاملاتی کالا
2. پر كردن فرم ثبت سفارش از سمت کارگزار و همچنين پیشنهاد قیمت
3. در مرحله بعدى بايد واریز حداقل سپرده مورد نیاز معامله به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای انجام شود.
4. منتقل كردن سفارش خريدار به قسمت تالار معاملات بورس كالا كه برعهده کارگزار گذاشته شده است.
5. شرکت جستن در حراج توسط کارگزار و همينطور انجام دادن معامله داخل تالار
6. واریز كردن باقیمانده وجه معامله شده بين ريدارد و عرضه كننده بعد از کسر سپرده اولیه، به حساب خود کارگزارى نزد اتاق پایاپای.
7. تسویه كردن اسناد معاملات در اتاق پایاپای و همچنين صادر كردن اسناد معاملاتی
8. تسویه مالی معاملات صورت پذيرفته بين خريدار و فروشنده در اتاق پایاپای
9. نقل و انتقال وجوه بعد از کسر هزینه‌ها به حساب معامله‌كنندگان از راه حساب بانکی
10. بعضي کالاها و محصولات نیاز به گرفتن مجوز از مراجع ذي‌ربط دارند. به عنوان مثال کالاهای تولیدی شركت‌هاي پتروشیمی‌ و بعضي کالاهای دیگر نیاز به اين دارند تا مشتري در سامانه “بهین‌یاب” وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) ثبت نام كند و بعد از آن كه تایید شد، ارسال سهمیه به بورس توسط بهین‌یاب انجام مي پذيرد. بعضي کالاها نیز نیازمند پروانه بهره‌برداری، گواهی استاندارد اجباری یا معرفی توسط وزارت صمت یا سایر ارگان‌ها دارند.
11. در مورد بضي ديگر از کالاها محدودیت حداقل حجم يا مقدار کالا معين گشته است.
12. در مورد بعضي ديگر هم شرکت‌ها نیازمند گرفتن استعلام یا تاییدیه از بعضي مراجع ذي‌ربط هستند.

نحوه خريد از بورس كالا چگونه است ؟

بورس كالا چيست؟ حالا كه به اين سوال جواب داده شد بهتر است بدانيم اولين مرحله براي خريد و سرمایه گذاری در بورس کالا اين است كه مشتری بايد با دریافت کد در بورس کالا اقدام به معامله كند. نخستين اقدام جهت خرید هر نوع کالای عرضه شده در بورس کالا تکمیل فرايند مشخصات خریدار براي دریافت کد بورسي مشتری در بورس کالا به شمار مي‌رود.

این مرحله تنها یک بار انجام می‌پذيرد و اين ضرورت وجود دارد تا هر خریداری در بازار بورس کالا، از راه کارگزارى خود اقدام به دریافت کد بورسی یا مشتری كند. در ضمن مدارکى كه برای دریافت کد مشتری لازم است، برای مشتریان حقیقی یا حقوقی متمايز از يكديگر است:

مدارک و اطلاعات لازم جهت دریافت کد برای اشخاص حقیقی :

• فتوکپی شناسنامه
• فتوکپی کارت ملی
• تکمیل فرم درخواست کد بورسى مشتری حقیقی نظير اطلاعاتی چون: کد ملى، شماره حساب بانکی فرد متقاضی، آدرس و کد پستی، تلفن تماس

مدارک و اطلاعاتى كه براي اشخاص حقوقى لازم است:

• مدارك لازم، فتوکپی روزنامه رسمی ثبت شرکت و همچنين فتوکپی روزنامه رسمی آخرین تغییرات شرکت ، فتوکپی شناسنامه، فتوكپى کارت ملی اعضا هیئت مدیره شرکت است.
• تکمیل فرم درخواست کد بورسى مشتری حقوقی كه عبارتند از: آخرین ترکیب اعضای هیئت مدیره ، لیست اعضاى سهامداران دارای سهام 10% و بالاتر، صاحبان امضای مجاز ، شماره حساب جاری شخص حقوقی

• اولين مرحله براي خريد كالا در بورس، تکمیل فرم درخواست خرید است.

به اضاى هر بار خرید بايد فرم سفارش خرید کالا توسط خریدار تکمیل شود. در این فرم خریدار، اطلاعات دقیق کالایى را كه مورد نظرش است به همراه نام تولید کننده کالا،  به همراه حداکثر قیمت خرید و … را بايد تعيين کند.

• بررسی اينكه آيا امکان خرید وجود دارد؟

كارگزار بايد امكان خريد را كه در درخواست داده شده است بررسي كند و در صورت نياز عرضه كننده رايزني انجام شود.

• واريز كردن پیش پرداخت براى خريد

اگر براى خريد اين  امکان وجود داشته باشد تا بتواند کالاى مورد نظرش را تهیه بكند، اين موضوع به اطلاع خریدار محصول رسانده خواهد شد و اين ضرورت وجود دارد تا خریدار،  10 درصد از ارزش تقریبی کالای خودش را به عنوان ضمانت خرید کالا به حساب کارگزارى واریز كند.

برای کالاهایی که در رینگ صادراتی  بورس كالا به فروش مي‌رسند، مبلغي كه براي ضمانت خرید تعيين گشته 5 درصد ارزش کل کالایي مي‌باشد كه سفارش داده شده است.

• خرید کالا در بورس

 کارگزار در زمان عرضه کالا در تالار  فروش، بر اساس سفارش خریدار با سایر کارگزاران رقابت مي‌كند و اگر شرايطي باشد كه عرضه کافی کالا آن هم به قیمت مناسب  و تا حداکثر سقف قیمتى كه براي آن كالا معين گشته است رويت شود، توسط خریدار کالا را خریداری می‌كند.

• ارسال اطلاعیه براى خرید

  پس از اينكه كالا در تالار خريداري شد ، اطلاعیه خرید کالا توسط کارگزار تنظیم مي‌گردد و برای خریدار ارسال می‌شود. در این اطلاعیه جزئیات مربوط به خرید و  همچنين قیمت به همراه حق الزحمه کارگزارى ، عوارض بورس و عوارض قانونی مندرج گشته است.

• واریز مابقی وجه

  خریدار حداکثر باید تا ساعت 10 صبح روز سوم کاری، مابقی کل مبلغ کالای خریداری شده را بر طبق اطلاعیه خرید به حساب‌های بورس كه در اطلاعیه خریددرج شده است،  واریز نموده و فیش واريزى را به کارگزاری ارسال كند. همچنين اجباري است که نام واریزکننده وجه کالا  با نام خریدارآن حتما یکسان باشد.

• تسویه حساب با پایاپای

  بعد از واریز مابقی وجه از سوى خریدار، کارگزار خریدار براي تسویه حساب اقدام مي‌كند و مدارک تسویه کالا را تکمیل و به اتمام مي‌رساند و در نهايت به کارگزار فروشنده تحویل می‌دهد.

• تعیین پیمانکار براي حمل بار

  در این مرحله مى‌بايستي پیمانکار حمل بار و آدرس محل تخلیه به وسیله خریدار معين شود.

• پیگیری دریافت ثبت سفارش از فروشنده

  در این مرحله نيز  کارگزار خریدار پیگیري لازم براي  ثبت سفارش را انجام می‌دهد تا تاییدیه سفارش خود را از کارگزار فروشنده ‌دریافت کند.

• دریافت حواله

  تولید کننده حواله فروش را صادر مي‌كند و از طریق کارگزارى های بورس ، خریدار از صادر شدن حواله اطلاع مى‌يابد.

• پیگیری خریدار برای حمل کالا

 در این مرحله خریدار بعد از اينكه موفق به برقراری ارتباط با فروشندهشد ، هماهنگی های لازم را با پیمانکار حمل کالا انجام می‌دهد تا کالايي را كه خريدارى كرده است تحویل بگیرد.

• پیگیری خریدار در خریدهای سلف

 در قرارداد سلف ، خریدار یک هفته قبل ازاينكه به تاريخ  موعد تحویل کالا برسد، با فروشنده ارتباط برقرار مي‌كند و پیمانکار حمل کالا را مشخص می‌كند.

چكيده

در اين مقاله سعي شد تا به اين سوال بنيادين كه بورس كالا چيست؟ پاسخ داده شود. در واقع  بورس کالا، يك بازار كاملا منسجم بشمار مي‌رود که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالا و محصولات خود را در آن عرضه می‌کنند و کالای عرضه شده پس از کارشناسی و قیمت‌گذاری به واسطه کارشناسان بورس کالا، به خریداران محصول مورد نظر عرضه می‌شود.

همانطور كه در ابتداي مقاله گفته شد در بورس کالا اغلب محصولات به شكل خام و فرآوری نشده‌اى مثل بورس كالا زعفران، فلزات، پنبه، گندم، برنج و… تبادل می‌شوند.

یکی از امتيازات بزرگ بورس کالا، وجود نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده در بازار هست که همه‌ي تولیدکنندگان كالا، مصرف‌کنندگان اين كالا و همچنين تجار کالا با حضور این نهادها در بازار بورس كالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم به خوبي برخوردار می‌شوند.

برای آگاهی از انواع اوراق بدهی ، مقاله مرتبط را مطالعه نمایید.