بازار پایه بورس چیست؟ | قوانین بازار پایه + 3رنگ‌بندی بازار پایه+ نمادها

شاید خیلی از افراد ندانند که بازار پایه بورس چیست؟ یا با نمادهای آن آشنا نباشند اما در این مطلب قصد داریم به تعریف بازار پایه بورس، تفکیک بازارها و نماذهای پذیرش شده در این بازار و شرط پذیرش در بازار پایه را بررسی نماییم

بازار سرمایه تشکیل شده از دو بازار بورس و فرابورس می‌باشد. هریک از این بازارها خود دور زیرمجموعه بازار اول و بازار دوم دارند.

پذیرفته شدن در هر یک از این بازارها بستگی به شرایط شرکت دارد.

برای معامله گران که سهام شرکت را معامله می‌کنید بین این دو بازار تفاوت چندانی وجود ندارد.

در واقع بورس و فرابورس را می‌توان طیفی در نظر گرفت که هرچه از بورس به سمت فرابورس می‌رویم شرایط پذیرش راحت‌تر ولی ریسک سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود. تفاوت بورس و فرابورس را در مقاله ” فرابورس چیست؟ ” به تفضیل توضیح داده‌ایم.

شرکت‌هایی که شرط عضویت در بازار فرابورس (بازار اول و دوم) را ندارند، در بازار پایه بورس پذیرش می‌شوند.

به عبارتی، پایین‌ترین سطح بازار فرابورس، بازار پایه بورس می‌باشد. زیرا شرط عضویت در بازار پایه بورس بسیار آسان‌تر است.

در این مقاله به پاسخ سؤال‌هایی چون تعریف بازار پایه و اینکه بازار پایه بورس چیست؟ قوانین بازارهای پایه و دسته‌بندی آن ها خواهیم پرداخت.

بازار پایه بورس چیست؟

بازار پایه در بورس چیست ؟ بازار فرابورس، بازار اول و دوم و بازار اصلی و فرعی دارد که با هم اختلاف زیادی ندارند. اختلاف این بازارها در خصوص قوانین پذیرش شرکت‌های داخل این بازارها می‌باشد.همچنین سخت‌گیری یکی ممکن است از دیگری کمی بیشتر یا کمتر باشد.

به‌طورکلی بازار فرابورس شامل ۵ بازار است که بازار پایه بورس یکی از این ۵ بازار پایه می‌باشد.

ابتدا به تعریف بازار پایه و سپس قوانین آن و ساعت بازار دوم بورس خواهیم پرداخت.

بازار پایه چیست؟

گفته شد چنانچه شرکتی امکان و شرایط پذیرش در بازار بورس یا فرابورس را نداشته باشد، در بازار پایه بورس پذیرش می‌شود.

بازار پایه چیست ؟ بازار پایه بابت انتقال و درج سهامی است که ثبت آن ها در سازمان بورس انجام شده اما امکان پذیرش در یکی از بازارها (بورس یا فرابورس) را ندارند.

در یک تقسیم‌بندی کلی از فرابورس، بازار اصلی و بازار پایه را داریم، در بازار اصلی شرکت‌های نسبتاً خوبی پذیرش و سهامشان معامله می‌شود.

بازار پایه؛ مربوط به شرکت‌هایی است که مشکل اصلی آنها شفافیت اطلاعاتی پایین است.

پس می‌توان این‌گونه به سؤال بازار پایه چیست پاسخ داد که، یک سری شرکت‌هایی که شفافیت اطلاعاتی آنها خیلی کم است یا این که مشکلات زیادی دارند در بازار پایه معامله می‌شوند.

گفته شد که بازار بورس به‌طورکلی به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود.

اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی از خود ارائه دهد به بازار اول منتقل خواهد شد.

اگر شرکتی در بازار دوم نیز عملکرد چندان رضایت‌بخشی نداشته باشد، از بازار اخراج خواهد شد.

بازارهای پایه شرکت‌هایی هستند که دیگر به‌قول‌معروف از بورس و فرابورس اخراج شده هستند و به بازار پایه می‌روند. درگذشته بازار پایه به ۳ بازار تقسیم می‌شد.

سهام در بازار پایه در سه تابلوی “الف” و “ب” و “ج” قرار می‌گرفتند. بازار “الف” و “ج” به دلیل نداشتن محدودیت دامنه نوسان قیمت از ریسک بالاتری برخوردار بودند درصورتی‌که بازار پایه “ب” دامنه نوسان ۱۰ درصدی دارد (همانند حق‌تقدم سهام).

روزهای معاملاتی بازار بازارهای “الف “و “ج” خاص بود. برای مثال بازار “ج” تنها در روزهای زوج معاملات انجام می‌شد و بدون محدودیت دامنه نوسان درحالی‌که در بازار “ب” با محدودیت دامنه نوسان ۱۰درصد در تمام روزهای معاملاتی، معامله انجام می‌شد.

امروزه قوانین بازار پایه نیز تغییر کرده است. تفاوت بورس و فرابورس و بازار پایه در چیست؟

قوانین جدید بازار پایه چیست؟

پیش‌تر شرکت‌ها بر اساس تعداد سهام‌داران، سرمایه ثبت شده، سودآوری و…در بازار پایه تقسیم‌بندی می‌شدند و در بازار “الف” ، “ب” ،”ج” قرار می‌گرفتند.

از سال ۱۳۹۸ به‌منظور دور شفاف‌سازی اطلاعات شرکت‌های پذیرش شده در بازار پایه فرابورس، مقررات جدیدی وضع گردید. در ادامه به این سؤال پاسخ خواهیم داد که قوانین جدید بازار پایه چیست؟

رنگ‌بندی بازار پایه به رنگ‌های “زرد” ، “نارنجی” و ” قرمز” تقسیم شد.

• صندوق‌های سرمایه‌گذاری (سهام و مختلط) تا ۱۰ درصد از دارایی‌های خود را مجاز هستند در بازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.
• مشروط بر اینکه اطلاعات ناشران در بازار پایه به‌موقع انتشار یابد، فرابورس می‌تواند پیشنهاد افزایش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار پایه را ارائه نماید.
• قیمت پایانی روزهای دوشنبه هر هفته مبنای دامنه نوسان می‌باشد.
• درصورتی‌که در سه روز متوالی سهم صف خرید یا فروش داشته باشد (در یک‌جهت) و در پایان جلسه معاملاتی حداقل دو ده‌هزارم سهام معامله شود

دامنه نوسان سهم در روز معاملاتی بعد، بدین صورت افزایش خواهد یافت:

• دامنه نوسان تابلو زرد: ۵ درصد
• تابلو نارنجی: ۴ درصد
• تابلو قرمز: ۲ درصد

درصورتی‌که در شرایط عادی بازار حداکثر دامنه نوسان در این بازارها به‌صورت زیر است:

• دامنه نوسان تابلو زرد: حداکثر ۳ درصد
•  تابلو نارنجی: حداکثر ۴ درصد
•  تابلو قرمز: حداکثر ۱ درصد

شرط پذیرش در هریک از بازارهادر دوره معیار رسیدگی شرکت‌هایی که حداقل یکی از شرایط زیر را داشته باشند، در تابلوهای زیر درج می‌شوند.

بازار پایه تابلوی زرد

1.  اطلاعات ارائه شده مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان ” باشد و مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات بیش از ۲ مرتبه نباشد.
2. مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” تعداد دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی نباید بیش از ۲ مرتبه باشد.
3. شرکت باید حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده ارائه داده باشد.

بازار پایه تابلوی نارنجی

1. شرکت‌هایی که شرط پذیرش در بازار زرد یا قرمز را نداشته باشند، در بازار نارنجی ثبت می‌شوند.
2. اظهارنظر بازرس قانونی و حسابرس مستقل دررابطه‌با صورت‌های مالی اصلی یا تلفیقی شرکت، “عدم اظهارنظر” یا “مردود” باشد.

بازار پایه تابلوی قرمز

1. رأی بدوی یا قطعی ورشکستگی نهاد توسط مراجع قضایی صادر گردیده باشد.
2. رأی انحلال شرکت توسط مراجع قضایی یا مجمع‌عمومی فوق‌العاده شرکت صادر شده باشد.
3. حداقل در سه سال متوالی، شرکت در دوره سررسید، صورت مالی حسابرسی شده خود را منتشر نکرده باشد.

لیست نمادهای بازار پایه زرد و نارنجی و قرمزرنگ را از سایت فرابورس می توانید مشاهده کنید.

لیست نمادهای بازار پایه زرد

لیست نمادهای بازار پایه نارنجی

لیست نمادهای بازار پایه قرمز

نحوه معاملات در بازار پایه

معاملات در سهام بازار پایه بورس به دو صورت حراج پیوسته و حراج تک قیمتی انجام می‌شود.

هر هفته در روز دوشنبه از ساعت ۱۲ الی 12:30 یک حراج معاملاتی انجام می‌شود.

• زمان حراج بازار تابلو زرد دو روز در هفته به‌صورت حراج ناپیوسته وبا دامنه ۶ درصد دامنه نوسان
•  دامنه سهم بازار پایه رنگ نارنجی، یک روز در هفته به‌صورت حراج ناپیوسته با دامنه نوسان ۴ درصد
• برای سهام بازار پایه قرمزرنگ حراج ناپیوسته یک روز در ماه و با دامنه نوسان ۲ درصد خواهد بود.
  اما همان‌طور که در بالا ذکر شد در سایر روزهای معاملاتی دامنه نوسان سهام در بازار زرد و نارنجی و قرمز به ترتیب ۳ و ۲ و ۱ درصد است.

نکات لازم جهت معامله نماد‌های بازار پایه بورس

⦁ توجه به سودآوری شرکت

بسیاری از افراد فکر می‌کنند، سهام‌هایی که در این گروه معامله می‌شوند همگی ورشکسته هستند یا اینکه تنها روی کاغذ هستند اما هرگز اینگونه نیست. به‌طور کلی می‌توان گفت یکی از اصول اولیه در پاسخ به سؤال سهام پایه چیست؟ این است که گفته شود در این بازار سهام‌های با سوددهی خوب نیز موجود هستند. پس بهتر است قبل از ورود به این بازار در ابتدا سوددهی سهام‌ها را در سایت کدال مطالعه کنید و سپس وارد معامله شوید.

راه حل ساده جهت پی بردن به سوددهی سهام‌های بازار پایه این است که با جستجوی نام شرکت در سایت Tsetmc.com و توجه به P/E سهام و مثبت بودن آن، به سودده بودن شرکت پی ببرید. اگر این عدد منفی باشد، طبیعتا شما برای سرمایه‌گذاری ریسک بالاتری را متحمل خواهید شد.

⦁ شفافیت نسبی شرکت

می‌توان گفت تنها ریسکی که این بازار را تهدید می‌کند، عدم شفافیت است. به اینصورت که مدیران شرکت‌ها اقدام به انتشار گزارشات ماهانه و فصلی به‌طور منظم در سایت کدال نمی‌کنند و همین مسأله موجب خواهد شد تا ناظر بورس اقدام به متوقف کردن معاملات سهام کند. پس باید این ریسک را بپذیرید که احتمال بسته شدن سهم و بلوکه شدن سرمایه شما طی چندین ماه وجود دارد. پس همواره توجه کنید که سهام شرکتی را خرید و فروش کنید که مدیران با مسئولیتی داشته باشد و حداقل گزارشات سالانه و فصلی را به‌طور مرتب در سایت کدال بارگذاری کنند.

⦁ نوسانات قیمتی زیاد

همانطور که می‌دانید، معمولاً نماد‌های بازار پایه بورس دارای نوسانات قیمتی بسیار بالایی هستند. همین امر موجب خواهد شد تا بسیاری از تازه کار‌ها با اولین نوسان منفی دست به فروش بزنند و با ضرر از معامله خارج شوند. به‌طور کلی این گروه از بازار بسیار بازیگر محور است و به دلیل اینکه معمولاً سهام‌های موجود در این گروه کوچک هستند، اکثرا دارای بازیگر هستند و هر زمان که آن‌ها بخواهند سهام رشد یا نزول قیمتی پیدا خواهد کرد. پس قبل از ورود به معاملات بازار پایه، خود را برای این نوسانات شدید آماده کنید.

⦁ توجه به نقدشوندگی بسیار پایین

همانگونه که گفته شد، سهام‌های بازار پایه به دلیل بازیگر محور بودن، همواره دارای نقدشوندگی پایینی هستند و اگر صف خرید شوند امکان اینکه تا چندین روز متوالی نتوانید سهام را بخرید وجود دارد. همچنین عکس این موضوع نیز صادق است و ممکن است تا ماه‌ها در صف فروش بمانید. پس ورود به این سهام‌ها نیازمند پول مازاد است و این بازار مناسب دارایی‌های با سررسید نیست.

⦁ تأثیر پایین از بازار اصلی بورس

در پاسخ به سؤال بازار پایه فرابورس چیست؟ می‌توان گفت که این بازار تأثیر بسیار پایینی از بازار اصلی و شاخص کل می‌گیرد. عمق بازار بورس پایین است و درصورتی که اخبار منفی بازار را فرا بگیرد احتمال منفی شدن سهام‌های بزرگ و کوچک بورس و فرابورس وجود دارد، اما این بازار معمولاً کار خودش را می‌کند. به‌طور کلی اگر قصد خرید نماد‌های بازار پایه بورس را دارید، این نکات را بسیار جدی بگیرید و به مثال زیر توجه کنید تا دچار زیان احتمالی نشوید.

به‌طور مثال: نماد وبرق یکی از سهام‌هایی است که با نوسانات زیادی از سال 98 مواجه شده است و همچنین مدت زیادی نیز متوقف بوده است. اگر شما این سهام را در ابتدای سال 99 و به مبلغ 10 میلیون تومان خریده بودید و نوسانات سهام را در نظر نمی‌گرفتید، تاکنون دارایی شما به 160 میلیون تومان رسیده بود. البته همه سهام‌های بازار پایه به این شکل نیست و احتمال از دست رفتن سرمایه نیز وجود دارد. همچنین اگر شخصی این سهام را در مرداد ماه سال 1399 خرید می‌کرد و در خرداد سال 1400 اقدام به فروش سهام می‌کرد، حدود 60 درصد ضرر را متحمل می‌شد. پس اگر قصد خرید نماد‌های بازار پایه بورس را دارید، ابتدا استراتژی خود را تعیین کنید.

در پایان

شرکت‌هایی که شرط پذیرش در بازار بورس و فرابورس را ندارند، در بازار پایه بورس پذیرش می‌شوند و شفافیت اطلاعاتی در این بازارها کمتر است که نقطه‌ضعف این بازار همین عدم شفافیت اطلاعاتی می‌باشد.

قوانین بازار پایه از شهریور سال ۹۸ تغییر پیدا کرد و رنگ‌بندی بازار پایه بورس به سه رنگ زرد و نارنجی و قرمز تفکیک شد.

به‌منظور افزایش شفافیت اطلاعاتی در بازار، از شرکت‌های پذیرش شده در بازار پایه بورس ۱۲۵ شرکت در تابلوی زردرنگ، ۴۲ شرکت در تابلوی بازار پایه نارنجی و ۱۴ شرکت در بازار پایه قرمزرنگ پذیرش شده‌اند که ملزم به رعایت قوانین بازارهای پایه هستند.