بسياري از افراد بدون اينكه وامي بگيرند مي‌توانند بعضي از وسايل مورد نياز زندگي‌شان از قبيل ملك و خودرو و… تامین کنند. اين افراد ممكن است حتي سواد آكادميك هم نداشته باشند. ولی با انواع اوراق قرضه در ایران اشنا می باشند.

همان طور كه افراد مى‌توانند براي اينكه منفعتي كسب كنند، وام بگيرند، كسب و كارهاي مختلف نيز براي توسعه و گسترش خود نيازند گرفتن وام هستند.

كسب و كارها اغلب براي اينكه نيازهاي خودشان را مرتفع كنند و همينطور براي تامين مالي و حضوري موثر در بازار به گرفتن وام نيازمندند. اين وام اغلب به دليل سنگين بودن از توان بانك‌ها خارج است.

در اين شرايط روش ديگري براي شركت‌ها وجود دارد كه با استفاده از اين روش مي‌شود از آن به تامين مالي بپردازند كه اين روش همان اوراق خريد اوراق قرضه است كه انواع اوراق قرضه نيز متفاوت است.

اوراق قرضه چيست و انواع آن کدام است؟

اوراق قرضه چیست ؟ اوراق قرضه یا به عبارت ديگر Bonds به سرمایه گذاری گفته می شود که طبق آن، شخص يا شركت سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا یک شرکت پولی را تحت عنوان قرض می‌پردازد و شرکت سرمایه‌پذیر ( يا به اصطلاح ديگر اعتبار گیرنده) تعهد می‌دهد که در بازه زمانی مشخصی وجه یا اعتبار گرفته شده را به همراه پرداخت سود ثابت آن باز پرداخت كند.

همچنين اين اوراق دارای یک دسته از ویژگی‌های كاربردي و مهم هست که به نفع طرفین معامله است که در ادامه مقاله به برخی از مهم‌ترین نمونه اوراق قرضه اشاره می‌كنيم.

•  موعد سررسید يا Maturity

در خريد اوراق عرضه بايد توجه داشت كه هر نوع اوراقی كه شامل حال فرد مي‌شود دارای يك مدت زمان و طول عمری است كه با توجه به نوع و ماهيت اوراق قرضه، این طول عمر در بازه 1 ماه تا 50 سال متفاوت است.

•  فراخوانی يا Callability

فراخوانی بدان معني است كه شرکت و یا آژانس صادر‌کننده اوراق قرضه اين توانايي را دارند تا هر لحظه ای که تمايل داشته باشند، اقدام به فراخوانی اوراق قرضه كنند.

در واقع می‌توان گفت كه شرکت پيش از موعد سررسید می‌تواند به باز خرید اوراق قرضه اقدام كند. احتمال دارد استفاده از این ویژگی در زمانی انجام گیرد که نرخ بهره رو به کاهش باشد، که می‌تواند در این مدل اوراق قرضه بیشتری را عرضه كند تا بتواند پول بیشتری را حفظ بكند.

علاوه بر اينه این که این کار به نفع شرکتى است كه به عنوان عرضه کننده شناخته شده، می‌تواند برای خریدار هم مثمر ثمر باشد چراكه باعث می‌گردد بهره بیشتری به او تعلق بگیرد.

•  امکان فروش يا Put Provision

بعضي از اوراق نيز واجد شرایط بازخرید قبل از موعد سررسید هستند. اين ويژگي براي خریدار این امکان را فراهم مي‌كند تا اوراق مورد نظر خودشان را پيش از زمان سررسید و با ارزش اصلی به فروشنده موردنظرشان بفروش رسانند. این عمل را نمی‌توان در هر زمان و به دلخواه انجام داد بلكه الزام دارد تا فروشنده از پيش برای آن زمانی را در نظر داشته باشند.

در برخی مواقع مالکان اوراق زمانی که نرخ بهره افزایش می یابد آن را فروخته و پول به دست آمده را برای کسب درآمد مجدد سرمایه گذاری می نمایند.

•  اوراق قرضه قابل تبدیل يا Convertible Bonds

اوراق قرضه قابل تبدیل از انواع اوراق قرضه است که در بعضي موارد اين توانايي وجود دارد تا اوراق مورد نظر را به سهام شرکت چنج كرد. زمانی که این شكل از اوراق صادر می‌گردند، زمان و قیمت تبدیل اين اوراق به سهام به طرز دقیق معين می‌شود. به طور نرمالي در این نوع از اوراق قرضه، نخست عرضه با نرخ بهره پایین شل مي‌پذيرد ولي سهام عادی توانايي بالقوه بیشتری را بدست مي‌آورد.

•  اوراق قرضه تضمین شده يا Secured Bonds

يكي ديگر از نمونه اوراق قرضه، اوراق قرضه تضمین شده است كه عبارتند از اوراقى که توسط یک وثیقه تضمین می‌شوند. بدان معني كه شرکت صادر کننده اوراق قرضه اين ضمانت را مي‌کند که دارایی کافی برای تامين ارزش اوراقی که صادر می‌شود را داراست و اگر شرکت مورد نظر برشکست شود، دارایی و اموالش به صاحبان سهام تعلق پذيرد.

•  اوراق قرضه تضمین نشده يا Unsecured Bonds

در واقع به اوراقی مي‌گويند که در حال حاضر هیچ تضمینی برایشان صورت نگرفته است و تنها می‌شود به اعتبار شرکت صادر کننده اوراق معينه اکتفا كرد. از انواع اين اوراق می‌شود به اوراق دولتی اشاره داشت که دارای اعتبار کافی نيز هستند.

دسته بندی انواع اوراق بهادار

•  اوراق بهادار مبتنی بر بدهی كه عبارتند از: 1.انواع اوراق قرضه 2.اوراق مشارکت 3.اوراق صکوک
• اوراق حقوق صاحبان سهام شامل: سهام شرکت ها
•  ابزار مشتقه كه مشتمل‌اند بر: 1.قرارداد های آتی 2.اختیار معامله

انواع اوراق قرضه کدامند ؟

انواع قرضه ها عبارتند از :

•  اوراق قرضه دولتی

در واقع اوراق قرضه دولتي به دليل تامین مالی برنامه‌ها و همچنين پرداخت لیست حقوق و مزايا صادر مي‌شود که اين توانايي لحاظ شده تا برای پرداخت صورت حساب‌ها مورد بهره‌برداري قرار بگيرند.

کشورهایی نظير آمریکا که اقتصادشان از ثبات بيشتري برخوردار است، و همچنين جزء امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در جهت اوراق قرضه دولتی به حساب مى‌آيند و علاوه بر اين‌ها على‌رغم این اوامر، این نوع سرمایه‌گذاری كردن برخوردار از ریسک بالایی در کشور‌های توسعه نيافته به شمار مي‌رود.

نکته: دولت ايالت متحده امريكا، اوراق قرضه دولتی را از راه خزانه‌داری كل کشور و همينطور از راه تعدادي نهاد و موسسه دولتی گوناگون صادر می‌كند.

• اوراق قرضه شهرداری

اوراق قرضه شهرداری به كمك شهرها يا کشور ها و همچنين ايالت‌ها يا سایر مناطق ارسال می‌گردد و در جهت تامین مالی پروژه‌ها و عملیات‌هاى گوناگون صورت می‌پذيرد. اوراق قرضه شهرداری به صورت جزئي عبارتند از:

1. براي ساخت بیمارستان
2. هزینه براي ساخت مدرسه
3. هزینه براي ساخت نیروگاه
4. هزینه براي ساخت خیابان
5. هزینه براي ساخت دفاتر اداری
6. هزینه براي ساخت فرودگاه
7. هزینه براي ساخت پل و…

اغلب زمانی ممكن است كه شهرداری‌ها به صدور اوراق قرضه اقدام کنند و به منبع مالی افزون‌تري از درآمد حاصل از جمع آوری مالیاتى كه دريافت مي‌كنند احتیاج بيايند. یکی از مهم‌ترین پوينت‌هاي مثبت این دسته از اوراق این هست که سود حاصله از آن اوراق معاف از مالیات می‌گردند.

• اوراق قرضه شرکتی

این دسته از اوراق به واسطه یک شرکت یا یک نوع از کسب و کار صادر شده که به جهت تامین مالی و همچنين جبران هزینه هایى احتماي صورت می‌پذيرد.

ریسک حاصل از اين اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر است ولي برخلاف اين عامل از سود بیشتری رخوردار است.نکته جالب توجه دیگر در این زمينه، تنوع بالای اين اوراق است که تعداد گزینه‌هایى كه براي كاربرانش مهيا مي‌سازد بيشتر است و گزينه‌هاي بیشتری برای خرید تشكيل مي‌دهد ولي از عيب‌هاى آن نيز می‌شود به مالیاتی که به آن‌ها تعلق می گیرد اشاره كرد.

ویژگی اوراق قرضه

دارنده اوراق قرضه در واقع به عنوان بستانکار شرکت محسوب می‌شود که حق وصول اصل مبلغ اسمی و بهره آن را نيز دارد همچنين حق و حقوق او در سند قرارداد معين می‌شود.

دارنده این اوراق قرضه در واقع حق هیچ نوع مالکیتی از شرکت را نخواهد داشت و سود سهمی که به حساب سهامداران واريز مي‌گردد، به او تعلق نخواهد گرفت.

همچنين این اوراق سر رسید مشخصى دارا هستند که بعضي از اين اوراق در یک جايگاه معین زمانی وصول می‌گردند و بعضي دیگر هم به مرور زمان اين وضع برايشان رخ مي‌دهد.

این اوراق اغلب از ارزش اسمی تعيين گشته‌اي برخوردار هستند. اگر به طور ناگهاني و يكباره ناشر این دسته از اوراق برشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدمى در نسبت به صاحبان سهام جهت گرفتن اصل و فرع سرمایه خود دارا مي‌باشند.

بعضی از شرکت ها هم هستند كه با آرمان ایجاد جذابیت و انگیزه افزون‌تر در سرمایه گذاران خودشان به منتشر اوراق قرضه به همراه وثیقه اقدام می‌كنند.

دارندگان این نوع از اوراق داراي حق رای نيستند مگر در مواردی مثل انتشار اوراقی دیگر یا ادغام شرکت با شرکت‌هاى ديگر. البته اگر این اوراق عرضه خصوصی پيدا كنند، تنها ناشر و خریدار حق فروش خواهند داشت.

تفاوت اوراق قرضه با سهام

اوراق قرضه نیز مثل سهام جزء انواع گوناگون سرمایه‌گذاری مالي به حساب مي‌رود با این تفاوت که سهام بازر بورس و اوراق بهادار جزء وام محاسبه نمي‌گردد و فقط یک نوعى از مالکیت به حساب مي‌آيند و بازدهی آن نيز طبق میزان سودى كه شرکت مى‌دهد مورد تعیین قرار می‌گردد. جهت آشنایی بیشتر می توانید مقاله ” اوراق بهادار چیست ” را مطالعه نمایید.

این بحث، منطق محکمی براساس ریسک زياد داشتن سهام در بازار بورس نسبت به اوراق قرضه که دارای نرخ ثابتی است، را بيان مي‌كند. علاوه‌بر اينها بعضي از اوراق قرضه نيز دارای نرخ شناور هستند. به اين معني‌كه نرخ بهره اين اوراق با توجه به شرایط بازار محاسبه می شود.

اوراق مشارکت چيست؟

انواع اوراق مشارکت يا با نام انگليسي Participation Papers ، به اوراق بهاداری اطلاق مي‌گردد که بیانگر مشارکت دارنده‌ اوراق در یک طرح و برنامه معين است.

در واقع این فرد، سرمایه خودش را در اختیار يك شرکت يا کارخانه‌اى و … قرار داده تا آن سازمان يا نهاد اين توانايي را حاصل كند كه خودش و فعاليتش را توسعه دهد و سود حاصل از اين سرمایه‌گذارى را به او پرداخت كند.

ویژگی های اوراق مشارکت چيست؟

• قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد
• بازده بدون ریسک برای افراد و سرمایه‌گذاران دارد
• مالکیت بدون حق رای برای دارندگان اوراق دارد
• برخورداري از معافیت مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت می باشد
• دارای تضمین سود دهى و اصل مبلغ سرمایه‌گذاری برای دارندگان اوراق نيز هست
• پرداخت سود دوره‌های معین با کوپن‌های ماهانه، سه ماهانه یا سالانه صورت می‌پذيرد
• پرداخت سود به صورت علی الحساب و سود قطعی در سررسید محاسبه مي‌گردد
• سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت معين گشته است که ممکن است درصد‌های دیگری نیز پیشنهاد شود
• برخورداري از خدمات مالیاتی

تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت چيست؟

در واقع اوراق مشارکت یکی از انواع اوراق بدهی در نظر گرفته مي‌شود که در کشور جمهوري اسلامي ایران توسط هدايت دولت، شهرداری و همچنین شرکت های دولتی یا خصوصی درجهت تامین نیاز مالی برای اجرای طرح های عمرانی، تولیدی و خدماتی منتشر مي‌شود که وظیفه طرح دستور العمل و مقررات انتشار اين اوراق به عهده بانک مرکزی قرار گرفته است. به عبارت ديگر مي‌شود بيان داشت که اوراق مشارکت، تفاوت آنچنان زیادی با اوراق قرضه دارا نمی باشد.

انواع اوراق قرضه در امریکا و ناشران آن:

اوراق قرضه در اصل (‌Bond) یک نوع از سند بدهی است. زمانی که شما یک نوع از ورقه قرضه موجود را می‌خرید در اصل شما پولتان را به دولت، شهرداری، یک شرکت سهامی، مؤسسات فدرال یا دیگر مؤسساتی که تحت عنوان انتشار دهنده شناخته می‌شوند، قرض می‌دهید. حالا در اینجا به انواع اوراق قرضه در امریکا می‌پردازیم. همان‌طور که در بالا درباره کلیه خدمات بانکی و غیر بانکی در زمینه اوراق قرضه به صورت کامل اطلاع پیدا کردید، باید بدانید که در ایالت متحده امریکا هم همین روال با جزئیاتی متفاوت وجود دارد. در این میان انواع اوراق قرضه در امریکا که شما می‌توانید انتخاب کنید عبارت‌اند از:

اوراق قرضه دولتی امریکا، اوراق قرضه شهرداری‌ها، اوراق قرضه شرکت‌ها، اوراق قرضه با پشتوانه دارایی یا رهنی، اوراق قرضه مؤسسات فدرال و اوراق قرضه دولت‌های خارجی. در ادامه به توضیح هرکدام از مزایا و ویژگی‌های انواع اوراق قرضه در ایالت متحده خواهیم پرداخت.

اوراق قرضه خزانه داری آمریکا (U.S. Treasury):

هنگامی‌که هزینه‌های دولت فدرال امریکا از مالیات‌های دریافتی زیادتر شود، جبران این کسری با انتشار اوراق خزانه داری امریکا انجام می‌شود. این اوراق به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1) اوراق خزانه (T-bills):

در سررسیدهای چند روزه تا 52 هفته‌ای انتشار می‌یابد و اغلب با کسر (تخفیف) به فروش می‌رسد و تمایز آن با مبلغ اسمی حکایت بهره‌اش است.

2) اسناد خزانه (T-notes):

در سررسیدهای 2 ، 3 ،۵5 ، 7 و 10 سال انتشار می‌یابد و بهره آن در هر ۶ ماه پرداخت می‌شود. قیمت این اوراق در حراج احتمال دارد با صرف، کسر یا همان ارزش اسمی به فروش رود.

3) اوراق قرضه خزانه (T-bonds):

اغلب در سررسید 30 ساله انتشار می‌یابد و بهره آن هم هر ۶ ماه پرداخت می‌شود. نرخ این اوراق در حراج احتمال دارد با صرف، کسر یا همان ارزش اسمی به فروش رود.

اوراق قرضه شهرداری (Municipal Securities):

بیش از 50 هزار ایالت، آژانس‌های وابسته به آنها و دولت محلی در امریکا است که برای ساخت، تعمیرات و بهبود مدارس، خیابان‌ها، بزرگراه‌ها، بیمارستان‌ها، پل‌ها، خانه‌های ارزان قیمت، سیستم آب و فاضلاب، بنادر، فرودگاه‌ها و خیلی دیگر از مکان‌های عمومی به تدارک وجوه و انتشار اوراق قرضه در آمریکا اقدام می‌کنند.

از مزایای این اوراق در واقع می‌توان به معافیت مالیاتی آن‌ها اشاره داشت.

اوراق قرضه شرکت‌ها (Corporate Bond):

این اوراق توسط شرکت‌ها جهت بالا بردن سرمایه به منظور تأمین مالی در تجهیزات، امکانات، توسعه، تحقیق، تکنولوژی‌های نوین و توسعه عمومی تجارت انتشار می‌یابد.

از مزایای این اوراق می‌توان به بالاتر بودن نرخ بهره آن نسبت به اوراق قرضه دولتی اشاره کرد.

ابزارهای بازار پول (Money Market Instruments):

بیشتر اوراق قرضه برای تأمین مالی پروژه‌های بلند مدت انتشار می‌یابد. اگر این اوراق به شکل کوتاه مدت منتشر شود، تحت عناوین زیر به شمار می‌رود:

• برات‌های تضمین شده بانکی (bankers acceptances)
• اوراق تجاری (commercial paper)
• گواهی‌هایسپرده (certificates of deposit) یا همانCDs ها

اوراق قرضه با پشتوانه رهنی (Mortgage-backed securities) یا MBS:

این اوراق به کمک مؤسسات دولتی مثل Ginnie Mae یا نهادهای مورد حمایت دولت نظیر  Fannie Mae و Freddie Mac  انتشار می‌یابد. در اصل این مؤسسات این اوراق را به پشتوانه مجموعه از وام‌های رهنی رکن مسکن (که احتمال دارد این وام‌ها را خود ارائه کرده باشند یا آن‌ها را از یکدیگر خریداری کرده باشند) که در ترازنامه خود دارند انتشار می‌یابند پروسه تبدیل نمودن وام بانکی به اوراق قرضه یا (securitizing)و بعد از فروش آن‌ها به سرمایه گذاران وجوه پدید آمده را به صورت جدی وارد چرخه پرداخت وام مسکن می‌نماید. در اصل با این عملیات است که وجوه لازم برای پرداخت به متقاضیان خود از وام مسکن ایجاد می‌شود.

اوراق قرضه با پشتوانه دارایی (Asset-Backed Securities) یا ABS:

پروسه وجودی این اوراق نظیر MBS است با این تفاوت که به جاری پشتوانه “رهن یا وام مسکن” از دارایی‌های دیگری از قبیل بدهی کارت اعتباری، وام‌های پرداختی بابت خودرو، کلیه وام‌های پرداختی جهت خرید بخش یا کلیه لوازم منزل، لیزینگ تجهیزات، حساب‌های دریافتنی، وام‌های پرداختی به مؤسسات تجاری کوچک جهت رفع نیازهای مالی و سایر وام‌ها که در این زمینه پرداخت می‌شود، مورد بهره‌برداری قرار می‌گردد. ناشران این اوراق هم در واقع خود مؤسسات هستند.

چكيده

همانطور كه گفته شد، اوراق قرضه یا به عبارت ديگر Bonds به سرمایه گذاری گفته می شود که طبق آن، شخص يا شركت سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا یک شرکت پولی را تحت عنوان قرض می‌پردازد و شرکت سرمایه‌پذیر ( يا به اصطلاح ديگر اعتبار گیرنده) تعهد می‌دهد که در بازه زمانی مشخصی وجه یا اعتبار گرفته شده را به همراه پرداخت سود ثابت آن باز پرداخت كند.

همچنين اين اوراق دارای یک دسته از ویژگی‌های كاربردي و مهم هست که به نفع طرفین معامله است. اين اوراق داراي انواع مختلفي نيز است. حال می توانید انواع اوراق قرضه را نام ببرید . انواع اوراق قرضه عبارتند از: موعد سررسید يا Maturity ،فراخوانی يا Callability ،امکان فروش يا Put Provision ،اوراق قرضه قابل تبدیل يا Convertible Bonds، اوراق قرضه تضمین شده يا Secured Bonds، اوراق قرضه تضمین نشده يا Unsecured Bonds . همچنين دانستيم كه در واقع اوراق قرضه دولتي به دليل تامین مالی برنامه‌ها و همچنين پرداخت لیست حقوق و مزايا صادر مي‌شود که اين توانايي لحاظ شده تا برای پرداخت صورت حساب‌ها مورد بهره‌برداري قرار بگيرند.

کشورهایی نظير آمریکا که اقتصادشان از ثبات بيشتري برخوردار است، و همچنين جزء امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در جهت اوراق قرضه دولتی به حساب مى‌آيند و علاوه بر اين‌ها على‌رغم این اوامر، این نوع سرمایه‌گذاری كردن برخوردار از ریسک بالایی در کشور‌های توسعه نيافته به شمار مي‌رود. علاوه بر اينها اوراق قرضه نيز مانند هر بازار مالي ديگري سود ده است و از ريسك پاييني نيز برخوردار است.