ارز نیمایی چیست؟

نیما درواقع مخفف شده‌ی عبارت «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی» است و این سامانه باهدف سازماندهی بازار ارز در زمینه تجارت، واردات و صادرات در اردیبهشت ۹۷ توسط بانک مرکزی راه اندازی شده و کار خود را آغاز کرد.

خریداران و فروشندگان به وسیله این سامانه می­توانند در محیط الکترونیک، فرآیندهای ارزی خود را با توجه به نیازهایشان انجام بدهند.

هدف به­‌کارگیری ارز نیما:

هدف تسهیل تامین ارز، ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز و امکان ایجاد فضای رقابتی برای صرافان در راستای تامین ارز متقاضیان است.

نحوه کارکرد سامانه ارزی نیما:

در واقع اتفاقی که در سامانه ارز نیما روی می‌دهد به این ترتیب است که:

خریداران می‌توانند در یک بستر یکپارچه تقاضای خرید ارز خود را در اختیار فروشندگان قرار دهند و همچنین فروشندگان به این درخواست متقاضیان و خریداران دسترسی خواهند داشت.

فروشنده‌ای که تمایل به ارائه خدمات دارد می‌تواند در فضای رقابتی سالم خدمات خود را به خریداران عرضه نماید و به پیشنهاد خرید ارز خریداران پاسخ دهد.

به عبارت مختصر، سامانه ارز نیمایی در واقع بستری آنلاین برای خرید و فروش ارز است که در اختیار خریداران و فروشندگان قرار خواهد گرفت.

بازیگران اصلی سامانه‌ی نیما:

• واردکنندگان کالا و خدمات به‌عنوان متقاضیان ارز.
• صادرکنندگان کالا و خدمات (شامل دولت به‌عنوان صادرکننده‌ی نفت) به‌عنوان عرضه‌کننده‌‌ی ارز.
• واسطه‌گران شامل بانک‌ها و صرافی‌ها که منابع را از سمت عرضه‌کنندگان به متقاضیان هدایت می‌کنند.
• سیاست گذار که بر اساس پیش‌بینی منابع و مصارف، نرخ، دامنه‌ی آزادی نرخ، اولویت‌ها و سقف مصارف را از طریق سامانه کنترل می‌کند.

ویژگی­های سامانه نیما

• شما به عنوان خریدار یا فروشنده ارز می‌توانید با در اختیار داشتن این فضای آنلاین درخواست خود را ثبت و پیشنهاد فروشندگان را در اختیار داشته باشید یا اگر شما فروشنده ارز هستید می‌توانید از طریق این سامانه آنلاین به جمع زیادی از خریداران ارز دسترسی داشته و خدمات خود را به آنها عرضه کنید.
• سامانه نیما می­تواند دسترسی تجار به طیف گسترده‌ای از صرافی‌های بانکی و تضامنی را با وجود فضای سالم رقابتی بین صرافی‌های موجود ایجاد کند.

دریافت کنندگان ارز دولتی و سامانه نیما:

بانک مرکزی در راستای شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی فهرست دریافت کنندگان ارز دولتی و سامانه نیما فهرست دریافت کنندگان ارز دولتی و نیمایی طی بازه زمانی 21 فروردین ماه 1397 تا تاریخ 3 تیر ماه 1399 را در سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به نشانی  20553.aspx https://www.cbi.ir/showitem/ منتشر کرده است.

گفتنی است این فهرست شامل اسامی اشخاص حقیقی و حقوقی به همراه میزان و نرخ ارز دریافتی است که از طریق سامانه نیما ارز دریافت کرده‌اند.

خدمات ارائه شده در سامانه نیما:

در ابتدا ثبت درخواست ها برای ارزهای یورو و یوآن امکان پذیر بود اما هم اکنون امکان درخواست برای تمامی ارزها به جز وون کره جنوبی، بات تایلند و ین ژاپن فراهم شده است.

در این سامانه ضوابط مربوط به تأمین ارز برای مسافران به خارج از کشور، دانشجویی و درمانی و سایر موارد در مبادی خروجی نیز فراهم شده است.

مزایای استفاده از سامانه‌ نیما:

در حال حاضر سامانه متشکل ارز نیمایی توانسته جای خالی بانک‌ها را در تأمین ارز به‌خوبی پر کند.

وجود تعداد زیاد خریدار و عرضه‌کننده در این سامانه توانسته است این بازار را به سمت رقابتی سالم سوق دهد. البته ناگفته نماند که در این راستا دولت نرخ ارز را با پیش‌بینی منابع و مصارف، اولویت‌های ارزی و سقف مصارف از طریق همین سامانه کنترل می‌کند.

نحوه فعالیت سامانه نیما:

بازرگانان درخواست‌های غیربانکی خود را برای تأمین ارز در سامانه‌ی جامع تجارت ثبت می‌کنند. پس از ثبت سفارش و با توجه به هماهنگی صورت‌گرفته بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت، این درخواست به‌صورت خودکار و برخط به سامانه‌ی نیما انتقال پیدا می‌کند و در نتیجه درخواست خرید ارز بازرگانان توسط صرافی‌ها مشاهده می‌شود و در صرافی‌ها می‌توانند پیشنهاد خود را ارائه کنند این درخواست برای صرافی‌ها قابل مشاهده می‌شود.

سامانه‌ی نیما سه ویژگی اصلی دارد:

1. این سامانه داده‌ها و اطلاعات کامل و واقعی از عرضه و تقاضای ارز را فراهم می‌کند.
2. فرایند تأمین منابع و تخصیص مصارف ارزی در یک ساختار یکپارچه‌ را فراهم کرده است .
3. سامانه‌ی نیما علاوه بر پوشش نیازمند‌های کلان مربوط به تجارت، قابلیت پوشش نیازهای خرد مردم نظیر ارزهای مسافرتی، درمانی و دانشجویی را هم دارا است.

تفاوت ارز آزاد با ارز نیما چیست؟

• ارز نیما به افرادی که قصد واردات کالاهای مصرفی را دارند تعلق میگیرد.
• قیمت آن به ریال کمتر از بازار آزاد می باشد.
• طبق دستور بانک مرکزی ارز حاصل از صادرات کالا نیز بر اساس قیمت ارز نیما به صادر کنندگان پردات می گردد.
• فاصله نرخ دلار در سامانه نیما با بازار آزاد انگیزه‌ ای برای برخی صادرکنندگان در عدم عرضه ارز حاصل از صادرات خود به سامانه نیما است. اما به هر حال نزدیکی این دو نرخ میتواند شرایط بهتری را رقم بزند.

مثالی برای نحوه کارکرد سامانه نیما

بازرگانان نیاز های ارزی خود تحت عنوان درخواست تامین ارز که شامل اطلاعاتی اعم از مشخصات کلی درخواست خرید ارز، اطلاعات ارز درخواستی، مشخصات حساب مقصد برای حواله، مشخصات متقاضی و … می‌شود را در این سامانه ثبت می‌کنند.

سپس این اطلاعات برای تامین کنندگان مجاز نمایش داده می‌شود و آنها پس از مشاهده درخواست‌ها می‌توانند پیشنهادات‌شان را درباره تأمين ارز  با قیمت مورد نظر خود ثبت کنند.

در نهایت اگر پیشنهاد توسط بازرگان انتخاب شود، فرآیند تکمیل و ارز موردنیاز تامین می‌شود.

در این سامانه بازرگان مختار است مقرون به صرفه‌ترین پیشنهاد را برای تأمين ارز کالای وارداتی خود انتخاب کند.

در مرحله بعد مابه ازای ريالی ارز در حسابی که صراف انتخاب شده معرفی کرده است توسط بازرگان از طریق سامانه نیما و یا از طریق شعب بانک‌ها واریز می‌شود و صراف زمانی که اطمینان حاصل کرد معادل ریالی به حساب وی واریز شده است، در سامانه درخواست تأمين ارز را تایید می‌کند و مرحله پرداخت ارز به فروشنده خارجی را شروع می‌کند.

برای پرداخت وجوه (تسویه) میان بازرگان و صراف‌ها، روی این سامانه امكان پرداخت الكترونیكی نیز در نظر گرفته شده است اما باتوجه به حجم بالای تراكنش‌ها و بالا بودن مبالغ فعلا سامانه ساتنا درنظر گرفته شده است.

 نتیجه گیری:

سامانه نیما موجب شفاف سازی در واردات و صادرات می‌شود و می‌تواند جایگزین تصمیم گیری‌های یک شبه شود.

حتی دولت هم می‌تواند به آن استناد کرده و برنامه ریزی کند. اما آنچه که باید بیشتر مورد توجه مسئولان و برنامه‌ریزان قرار گیرد، نرخ گذاری در سامانه نیماست.

نمی‌توان از بازرگانان و صرافان انتظار داشت که نرخ واردات و صادرات یکسان کار کنند چراکه تمامی آنها فعالان اقتصادی و به دنبال منافع مالی هستند و به نظر می‌رسد با این سیاست گذاری صادرات کشور نیز همانند تولید داخلی تضعیف شود.