بیت کوین (bitcoin) اولین ارز دیجیتال رمزنگاری‌شده که از سال ۲۰۰۹ میلادی وارد دنیای دیجیتال شده است، بعد از مدتی وارد بازار ایران شد. هرچند اوایل استقبال از بیت کوین زیاد نبود اما به‌تدریج به دلیل راحتی استفاده و رشد سریع آن مورد استقبال قرار گرفت. وب‌سایت‌های خیلی زیادی وارد معاملات بیت کوین شدند و به روش‌های مختلفی برای تجارت، خریدهای شخصی، استخراج و یا سرمایه‌گذاری از بیت کوین استفاده کردند.

پس از مدت کوتاهی صرافی‌ها هم وارد حوزه جذاب بیت کوین شدند. جابجایی آسان بیت کوین فارغ از دردسرهای نظیر سوئیفت و سایر محدودیت‌های ارزهای دیگر صرافی‌های زیادی را به بازار بیت کوین کشاند.

در این مقاله به بررسی وضعیت بیت کوین در ایران تحت سرفصل‌های زیر خواهیم پرداخت:

هنوز آمار دقیقی از حجم معاملات بیت کوین توسط ایرانیان در دست نیست، اما برآوردها نشان می‌دهد که معاملات ارزهای دیجیتال و مخصوصاً بیت کوین در کشور رو به افزایش است.

در ایران نهادهای مالی مانند بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی هنوز اظهارنظر شفافی در خصوص بیت کوین نکرده‌اند ، هرچند مسئولین گاه‌وبیگاه گریزی به موضوع بیت کوین می‌زنند اما هنوز به‌صورت واضح و شفاف موضع مشخصی ارائه نشده است.

البته در بیشتر کشورهای جهان هنوز چنین وضعیتی وجود دارد، مثلاً چین بیت کوین را در معاملات داخلی ممنوع کرده است، اما برای معاملات بین‌المللی مجاز می‌داند، یا کشوری مثل روسیه سیاست دوگانه‌ای در خصوص بیت کوین دارد.

بانک مرکزی در سال ۹۶ اعلام کرد که بیت کوین را به رسمیت نمی‌شناسد، ولی درعین‌حال آن را غیرقانونی نمی‌داند!

از طرفی نیروی انتظامی بیت کوین را غیرقانونی می‌داند، اما مشخص نیست بر اساس چه ماده‌قانونی باید آن را غیرقانونی بداند!

طبق جلسه‌ی برگزارشده شورای عالی مبارزه با پول‌شویی در تاریخ ۹ دی ۹۶ ممنوعیت بیت کوین تصویب گردید، و در تاریخ ۲ اردیبهشت ۹۷ این مصوبه توسط بانک مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ شد.
این نامه را مدیریت کل مقررات و مجوزهای بانکی و مبارزه با پول‌شویی بانک مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ کرد. یعنی شبکه بانکی ایران رسماً نمی‌تواند بیت کوین را خریدوفروش کند .
نکته جالب این است که در این مصوبه به‌جای عبارت bitcoin از Bit coin استفاده‌شده است!

چندی پیش هم رئیس کانون صرافی‌های ایران خریدوفروش بیت کوین در صرافی‌ها را ممنوع اعلام کرده است. چراکه در دستورالعمل شورای پول و اعتبار هیچ جایگاه و چهارچوب مشخصی برای بیت کوین وجود ندارد.

سعید مجتهدی رئیس کانون صرافان گفته:”در دستورالعمل صرافی‌ها خریدوفروش‌های مجازی غیرقانونی است! لذا چون بیت کوین یک ارز مجازی و غیر فیزیکی است معامله آن غیرمجاز است.”

بااین‌وجود بسیاری از صرافی‌ها به‌صورت پنهان بیت کوین را معامله می‌کنند چون تقاضا برای آن در بازار زیاد شده است.

با یک جستجوی ساده در اینترنت می‌توان تعداد بسیار زیادی از صرافی‌هایی که بیت کوین را معامله می‌کنند پیدا نمود.

اما علیرغم این وضعیت برخی خبرها حاکی از آن است که نهادهای مرتبط به تکاپو افتاده‌اند تا چهارچوبی برای بیت کوین مشخص کنند. ظاهراً نهادهای فضای مجازی در حال تدوین مقررات و دستورالعمل‌هایی برای بیت کوین هستند.

چندی پیش سعید مهدیون معاون مرکز ملی فضای مجازی, در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر از تصویب مقررات پول‌های مجازی کشور در کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی خبر داد.

سعید مهدیون گفته: “پول‌های مجازی به‌تدریج نقش جدی در معاملات اقتصادی و گردش مالی کشور خواهند داشت!”

مهدیون در ادامه گفته بود هرچند ارزهای مجازی عوارض مثبت و منفی دارند اما باید به دنبال کنترل و مدیریت آن‌ها بود. این واکنش‌ها نشان می‌دهد مسئولین به ارزهای مجازی چراغ سبز نشان داده‌اند.

ظاهراً موضوع بیت کوین و ارزهای مجازی خیلی جدی موردبررسی قرارگرفته و از سال ۹۳ با ۱۵ سازمان مرتبط مانند بانک مرکزی، پلیس فتا، سارمان بورس، وزارت ارتباطات و سایر نهادهای مرتبط مطرح‌شده و چهارچوبی برای استفاده از ارزهای مجازی تدوین‌شده است.

سعید مهدیون در خصوص اینکه چرا هنوز بحث ارزهای مجازی به‌صورت جدی پیگیری نشده گفته:” موضوع ارزهای مجازی فعلاً مطرح‌شده و هنوز در حدی فراگیر نشده است که به‌عنوان یک عارضه جدی موضوعیت پیدا کند.”

هرچند این قانون هنوز تصویب نشده اما حکایت از دید مثبت دولت و ارکان نظارتی نسبت به ارزهای مجازی دارد. اما برای ایجاد یک زیرساخت قانونی و یکپارچه برای بیت کوین وجود داشته باشد لازم است که قانون مشخصی برای آن تصویب و اجرایی شود.

چندی پیش امیرحسین دوایی، معاون وزیر ارتباطات گفته بود:

“وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات مطالعات تحقیقی گسترده‌ای را به‌عنوان بخشی از اقدامات خود جهت آماده‌سازی زیرساخت‌های استفاده از بیت کوین در داخل کشور انجام داده است.”

دوایی گفته است دولت در حال بررسی برای تدوین دستورالعمل‌های لازم برای ورود ارزهای رمز پایه است تا باعث اختلال در اقتصاد کشور نشوند!

بیت کوین پدیده‌ای نوظهور است و هنوز در بسیاری از کشورهای جهان قانون مشخصی برای آن تدوین نشده است، هرچند در برخی کشورها مانند ژاپن و استرالیا بیت کوین رسما پذیرفته شده است و بر اساس آمار این کشورها سهم بالایی از معاملات بیت کوین را دارند، اما سایر کشورها سیاست مشخصی در قبال آن ندارند.

در کشور ما هم هنوز مواضع ضدونقیضی در خصوص بیت کوین مطرح می‌شود، اما شواهد از حرکت آن در مسیر قانونمند شدن حکایت می‌کند. باوجوداین باید دید که در قوانین و مقرراتی که برای آن تصویب خواهد شد، چه الزامات و محدودیت‌هایی لحاظ می‌شود.

آنچه از خبرها به گوش می‌رسد این است که تا پایان نیمه نخست امسال اولین قوانین و دستورالعمل‌های ارزهای مجازی مشخص خواهند شد، و به نظر می‌رسد این آغاز مسیری است که بیت کوین را به سمت قانونی شدن سوق خواهد داد.

درهرصورت حتی اگر بیت کوین قانونی شود، به‌عنوان یک خطر کلاه‌برداری و سوءاستفاده برای آن وجود دارد و لازم است مردم از خطرات و ریسک‌های آن آگاه شوند.