انواع شاخص های بورسی و کاربرد آن ها

شاخص چیست؟

کلمه شاخص به معنای نماگر یا نشانگر است. در واقع عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده کرد.

معمولاً یکی از معیارهای رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه از طریق شاخص‌ها مشخص می‌شود؛ یعنی فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده پیش بینی کنند. این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که سهامداران می‌توانند از طریق شاخص‌ها، تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت را مقایسه کنند.

به صورت کلی شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است.

با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.

انواع شاخص های بورسی

در بازار سرمایه، یکی از معیار‌های بسیار مهم شاخص‌ های بورسی هستند که با تحلیل و بررسی آن‌ها می‌توان وضعیت‌های بورس را در گذشته و حال از لحاظ جنبه‌های مختلف به راحتی مورد ارزیابی قرار داد. تحلیل شاخص‌ های بورس و نوسانات آن‌ها در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران نقش مهمی دارد، از این رو احتمال دارد تمامی فعالان بازار سرمایه، با توجه به تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی، تابلو خوانی یا حتی ترکیبی از این روش‌ها، در بازار بورس به فعالیت بپردازند و همیشه شاخص‌ های بازار را تحت نظر داشته باشند.

به‌صورت کلی تمامی شرکت‌های بورسی را می‌توان به دو بخش صنعتی و مالی تقسیم کرد. در بخش صنعتی شرکت‌های تولیدی و صنعتی مانند مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … قرار دارند.

در بخش مالی هم همانطور که در مقاله های قبلی توضیح دادیم، مانند بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بیمه و… حضور دارند.

شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش صنعت و شاخص مالی نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مالی است.

همچنین می‌توان برای هریک از بخش‌های صنعت و مالی، شاخص های جداگانه‌ای در نظر گرفت؛ به‌عنوان مثال شاخص صنعت سیمانی متوسط تغییرات قیمت شرکت‌های فعال در صنعت سیمان را نشان می‌دهد. آیا میدانید ارز slp چیست ؟

انواع شاخص‌ های بورسی شامل موارد زیر هستند:

شاخص کل بورس

شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار است که به اختصار آن را شاخص کل می‌گویند، نشان دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان می‌کند.

در برسی شاخص کل بورس که یکی از انواع شاخص‌ های بازار سرمایه است، باید به این نکته توجه نمود که شرکت‌های بزرگتر به دلیل اینکه سرمایه بالاتری دارند و باعث افزایش ارزش بازار می‌شوند، بر روی رشد یا افت شاخص کل بورس اثر بیشتری خواهند داشت.

به‌عنوان مثال وقتی گفته می‌شود شاخص کل ۳۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال پایه، افزایش پیدا کرده است. . شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌ گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست

شاخص کل به صورت لحظه ای در سایت tsetmc.com قابل مشاهده است.

شاخص هم وزن

شاخص هم وزن از تاریخ ۵ اسفند ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفته است. این شاخص پس از درخواست فعالان بازار سرمایه مبنی بر واقعی نبودن شاخص کل محاسبه شد.

در این شاخص، کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. در واقع ۵ درصد نوسان مثبت شرکتی کوچک، به اندازه ۵ درصد نوسان مثبت بزرگترین شرکت بورس در این شاخص تاثیرگذار است.

موضوعی که قابل توجه است این است که معاملات سهام  شرکت های بزرگ بیشترین تاثیر را در شاخص کل دارد و باعث می‌شود تا کلیت بازار بصورت تصنعی مثبت گزارش شود به طوری که در شاخص هم وزن این امکان وجود ندارد.

شاخص بازار اول و بازار دوم

هنگامی که به معرفی انواع شاخص‌ های بورس می‌پردازیم، شرکت‌هایی که وارد بازار اول بورس می‌شوند، به لحاظ وضعیت سودآوری، سرمایه و درصد سهام شناور آزاد، معمولاً در وضعیت مناسب‌تری قرار داشته و آن دسته از شرکت‌هایی که از نظر این معیار‌ها در شرایط پایین‌تری قرار دارند، در بازار دوم بورس پذیرش می‌شوند.
بنابراین شاخص بازار اول بورس، سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی را بیان می‌کند که در بازار اول بورس پذیرش می‌شوند و شاخص بازار دوم نیز بیانگر سطح عمومی قیمت‌های سهام شرکت‌هایی است که در بازار دوم بورس پذیرش شده‌اند. پیشنهاد می شود مقاله هش ریت چیست را بخوانید.

شاخص بازده نقدی – TEDIX

تغییرات شاخص بازده نقدی، میانگین بازدهی ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت‌های بورسی به سهامداران را نشان می‌دهد. وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکت‌ها به‌طور میانگین سود نقدی کمتری را در مجامع عادی سالیانه بین سهامدارانشان تقسیم می‌کنند.

شاخص آزاد شناور – TEFIX

درمجموع، سهام شرکت‌های بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری می‌شود. معمولاً سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکت‌های بورسی به شمار آمده و در صورت خریداری سهام شرکت‌های بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب می‌کنند.

با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولاً در شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار خریدوفروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. شاخص آزاد شناور، میانگین تغییرات قیمت سهام این گروه را نشان می دهد.

در معاملات بورس ،سهام شناور آن درصدی از سهام شرکت است که در بازار گردش دارد و معامله می شود. یعنی به قول معروف سهامی که بلوکه شده و خشک شده از دل این سهام بیرون می آید.

منظور از سهام شناور آزاد، مقدار سهمی است که انتظار می رود در آینده نزدیک قابل معامله باشد. یعنی در مالکیت دارندگانی است که آماده اند در صورت پیشنهاد قیمت مناسب از سوی خریداران آن را برای فروش ارائه کنند.

فرضا یک  شرکتی یک میلیارد عدد سهم دارد از این یک میلیارد حدود ۳۰۰ میلیون سهمش در بازار مدام در حال گردش است و توسط افراد مدام معامله می‌شود اما حدود ۷۰۰ میلیون از این سهام توسط سهامدارانش بلوکه شده است. یعنی سهامداران خریدند و مدیریت این شرکت و سهامداران، این سهام را اصلاً معامله نمی کنند. مثلاً زیرمجموعه های تاپیکو و خود تاپیکو به همین صورت است.. سهامدار سهامی را که عموما می خرد سهامدار منفعل در بازار شناخته می شود.

اما سهام شناور آزاد چه کمکی به ما میکند؟

در صفه Tsetmc هر نماد، درصد میزان شناوری سهم مشخص شده است. اما اگر در سایت عددی نزده بود می توانید سهامداران این نماد را مشاهده کنید و درصد مالکیت ها را با هم جمع بزنید، صد در صد را منهای حاصل این جمع کنید میشود حدوداً سهام شناور آزاد.

سهام شناور آزاد وقتی کم باشد یعنی اینکه عرضه ها در بازار کم است، زمانی که سهام رشد پیدا می کند شناور آزاد کم باشد خب طبیعتا ارزشش خیلی سریعتر پیش می رود. چرا؟ چون شناوری در بازار ندارد و عرضه سهام در بازار خیلی کم است. به همین خاطر می گویند شناوری آزاد وقتی پایین باشد ریسک آن سهام زیاد است و عموما سفته بازها و نوسان گیران از بازار سراغ شرکت‌هایی که شناوری شان پایین هست می روند و چون عرضه سهام خیلی کم هست خیلی راحت قیمت سهمش می تواند رشد پیدا کند.

اما اگر شناوری خیلی بالا باشد این امر فقط زمانی می تواند به شما کمک کند که قیمت سهام در حال افت باشد. در این صورت اگر شناوری پایین باشد کسی خریدار آن سهم نیست. اما اگر شناوری بالا باشد می تواند این گردش معاملات را افزایش دهد و اینکه سهام شما مکرر در صف فروش قرار نگیرد.

گفتیم ارزش معاملات خیلی نکته مهمی هست اگر روند رو به رشد و صعودی داشته باشد می تواند حاکی از این باشد که نقدینگی جدیدی وارد بازار شده و این نقدینگی جدید قطعاً با تقاضای جدیدی روبرو خواهد شد و این تقاضای جدید می‌تواند قیمت سهم را افزایش دهد.

در مورد بعد نوسانات سهام است.. برای مثال اگر بخواهیم سراغ tsetmc برویم نماد “های وب” را باز کنیم.

 های‌وب را اگر خرید و فروش حقیقی و حقوقی ها مشاهده کنید، حدود ۲۱ میلیون سهم حقیقی ها خریدند و ۲۴ میلیون سهم حقیقی ها فروختند، این ۲۱ میلیون سهمی که حقیقی ها خریداری کرده‌اند توسط ۱۳۰۰ نفر انجام شده است و این ۲۴ میلیون توسط ۳۷۰۰ نفر چیزی حدود ۳ برابر تعداد افراد خریدار حقیقی که طبیعتا قدرت خریدار در این مثال بالا هست.

اما در مورد سهام شناور آزاد خدمت شما عرض کردیم که سهامی هستند که در بازار گردش دارند و این سهام ها جزء سهام هایی نیستند که قفل شده باشند و دست سهامداران عمده باشند که این سهامداران منفعل باشد و اقدامی به عرضه و گردش آن سهام نکنند. سهام شناور آزاد طبیعتاً هرچه بالاتر باشد گردش سهام می تواند بیشتر باشد. 

طبیعتا و نقدشوندگی آن سهام نیز می تواند افزایش پیدا کند اما وقتی سهام شناور آزاد عدد پایینی میشود طبیعتاً گردش سهام این شرکت هم پایین تر هست و می تواند نقدشوندگی آن شرکت را در بازار سهام کمتر کند. اما یک نکته ای که خیلی مهم است این است که تعداد سهام شرکت هم است، فرض کنید که دو  شرکت هستند که سهام شناور آزاد شان هردو ۱۰ درصد است اما نکته ای که خیلی مهم هست شرکت اول ۱۰ درصد است با تعداد سهام ۲۰۰ میلیون سهم است و  شرکت دوم هم ۱۰ درصد با تعداد ۵۰ میلیارد سهم است.

طبیعتا این ۱۰ درصد در خصوص این دو شرکت با وجود تعداد سهام های مختلف می تواند خیلی متفاوت باشد و زمانی که سهمی دارای صف خرید است این صف خرید اگر سهام شناور آزادش پایین تر باشد خب عرضه آن سهام هم کمتر می شود چون سهمی در بازار برای معاملات عرضه و تقاضا نیست و این نکته خوبی هست. اما بالعکس وقتی در صف فروش قرار می گیرد، اگر این شناور آزاد عدد خیلی پایینی باشد عده ای از افراد به همین خاطر ممکن است اقدام به خرید آن سهام نکنند و این می‌تواند به قول معروف در صف فروش قفل کند یا اینکه چند روز متوالی صف فروش شود. آیا میدانید صرافی غیر متمرکز چیست؟

سهام شرکت های با شناور بالا را بخریم یا پایین؟

زمانی که سهمی، با افزایش تقاضا مواجه شده باشد، در شرکت هایی که سهام شناورشان بالا است، افزایش قیمت یا صف خرید نیاز به سرمایه بالاتری نسبت به سهام با شناور پایین دارد. زمانی که تعداد بیشتری از سهام یک شرکت آماده ی عرضه باشد، رشد قیمت با تاخیر همراه خواهد بود.

در زمان افت تقاضا یا صف فروش هم، در شرکت های با سهام شناور بالا، به دلیل تعداد زیاد سهامداران، حرکات هیجانی و صف فروش بیشتر و سریع تر از شرکت های با سهام شناور پایین دیده می شود.

شرکت های با سهام شناور بالا، نقدشوندگی بالاتری دارند و شما می توانید به راحتی سهام این شرکت ها را بخرید یا بفروشید.

اما توصیه ما سهامداری در سهام شرکت هایی است با سهام شناور متعادل.

بهترین میزان سهام شناور در شرکت های بورسی چند درصد است؟

سهام شناور شرکت، باید معادل میانگین بازار سرمایه ی کشور باشد و از این رو شرکت هایی با سهام شناور میانگین ۲۰ درصدی را در شرایط مشابه باید در اولویت قرار داد. مطابق آخرین گزارش های شرکت بورس و فرابورس، در خرداد ماه ۱۳۹۶، میانگین سهام شناور شرکت های بورسی ۲۱٫۱۹% و میانگین سهام شناور شرکت های فرابورسی ۲۱٫۵۳% می باشد

آیا شاخص‌ های بورس انواع دیگری هم دارند؟

در بورس اوراق بهادار تهران، در خصوص اینکه انواع شاخص‌ های بازار چیست؟ می‌توان به مواردی نظیر شاخص صنعت، شاخص مالی، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت، شاخص قیمت 50 شرکت بزرگ و شاخص قیمت 30 شرکت بزرگ اشاره نمود.
هر کدام از این شاخص‌ های بورسی در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه هستند. مثلاً تغییرات شاخص صنعت بیان می‌کند که میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی چقدر بوده یا تغییرات شاخص مالی بیانگر این است که میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری در یک دوره زمانی چگونه بوده است.

همچنین شاخص 50 شرکت بزرگتر یا فعال‌تر همان شاخصی است که از 50 شرکت با بیشترین حجم معاملات شناخته می‌شوند. این شرکت‌ها دارای بیشترین ضریب نقدشوندگی هستند به دلیل اینکه بیشتر از دیگر سهام‌ها خرید و فروش می‌شوند. شاخص 30 شرکت بزرگتر هم نشان‌دهنده شرکت‌هایی است که در بازار بورس بیشترین ارزش را دارند.

کاربرد انواع شاخص‌ های بورس چیست؟

در خصوص کاربرد شاخص‌ های بورسی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
همواره اعداد شاخص بیانگر اطلاعات عمومی و کلی درباره ساختار بازار هستند، بنابراین افزایش شاخص را با عنوان رونق اقتصادی و همچنین کاهش شاخص را با عنوان رکود بازار بیان می‌کنند.

شاخص بورس در واقع ابزاری است که به منظور مقایسه تغییرات بین دو پدیده در دو زمان متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با بررسی و ارزیابی شاخص‌ های بورسی در بازار سرمایه می‌توان تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده پیش‌بینی کرد.
علاوه بر این از شاخص بورس برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر هم استفاده می‌شود و از این طریق می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه نمود.

شما می‌توانید با استفاده از شاخص‌ های بورسی به راحتی از رکود بازار یا رونق اقتصادی مطلع و آگاه شوید.
فعالان و سهامداران بازار سرمایه می‌توانند از طریق محاسبه انواع شاخص‌ های بازار سرمایه به وضعیت کلی بازار‌ها در حال و آینده دسترسی پیدا کنند.

لازم به ذکر است؛ افرادی که در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند، باید به کاربرد هر کدام از انواع شاخص‌ های بورسی توجه داشته باشند و به وسیله آن‌ها وضعیت بورس را تحلیل و ارزیابی نمایند و بر اساس اینکه سهام چه شرکت‌هایی می‌تواند در شاخص مورد نظر تأثیر‌گذار باشد، تفسیر لازم از شاخص بورسی مورد نظر را انجام دهند.